Spis treści:
- 1. Czym jest chłoniak u kota i czym się charakteryzuje?
- 2. Definicja i klasyfikacja chłoniaków
- 3. Rodzaje chłoniaków u kotów ze względu na umiejscowienie
- 4. Stopień złośliwości chłoniaka u kota – nowotwór złośliwy czy nie?
- 5. Stopień zaawansowania chłoniaka u kotów
- 6. Czynniki wpływające na rozwój chłoniaka – wirus białaczki felv
- 7. U kogo i kiedy rozwija się chłoniak – predylekcje
- 8. Jak wygląda chłoniak u kota?
- 9. Objawy kliniczne chłoniaka u kota
- 10. Diagnostyka chłoniaków u kotów – badania i postępowanie
- 11. Leczenie chłoniaka u kotów – czy chłoniaka można wyleczyć?
- 11.1 Chemioterapia chłoniaka u kotów – jak wygląda leczenie
- 11.2 Samopoczucie kota w trakcie leczenia chemioterapią
- 11.3 Leczenie kota i jego kontakt z innymi ludźmi
- 12. Opieka paliatywna – poprawa jakości życia kota
- 13. Rokowania u kotów – ile przeciętnie żyje kot z chłoniakiem
- 14. Podsumowanie
Coraz częściej w gabinecie weterynaryjnym pada pytanie opiekuna: czy mój kot ma chłoniaka?! Dlaczego kiedyś, jeszcze kilkanaście lat temu o chłoniakach u kotów nie mówiliśmy prawie wcale? Coraz nowsze badania i statystyki mówią wprost – chłoniak to najczęstszy nowotwór u kotów. Ma różne oblicza, może dotykać różnych narządów oraz dawać bardzo niespecyficzne i niewielkie objawy.
Czym jest chłoniak u kota i czym się charakteryzuje?
Chłoniak (LSA) to nowotwór najczęściej występujący u kotów, mający wiele postaci klinicznych. Wywodzi się z układu krwiotwórczego i jest to, mówiąc najprościej, nowotwór układu limfatycznego, a dokładnie limfocytów. W odróżnieniu od białaczki chłoniak powstaje w peryferyjnych tkankach limfoidalnych, czyli poza szpikiem kostnym. Może więc dotyczyć w zasadzie każdego narządu – nosa, nerek, śledziony, śródpiersia, węzłów chłonnych czy skóry. W zależności od lokalizacji przebieg choroby na inny charakter, inne objawy i rokowania.
Definicja i klasyfikacja chłoniaków
U kotów wyróżniamy ponad 40 rodzajów chłoniaków, w zależności od lokalizacji. Istnieją różne systemy klasyfikacji chłoniaków u kotów, jednak najpopularniejszy jest podział na postać śródpiersiową, węzłową (gdy dotyczy obwodowych węzłów chłonnych) i pozawęzłową (gdy obejmuje inne narządy, jak nerki, skóra etc.).
Postawienie diagnozy to nie wszystko. By ustalić najlepsze leczenie i rokowanie, należy dobrze sklasyfikować chłoniaka. Pierwsza sprawa to ocena histologiczna lub cytologiczna bioptatu pobranego z węzła chłonnego czy narządu, która stawia diagnozę oraz określa, czy jest to chłoniak z małych limfocytów (low grade – LG LSA) czy z dużych limfocytów (high grade – HG LSA). Kolejna sprawa to immunofenotypizacja, czyli badanie określające, jakie limfocyty dominują – czy limfocyty B, czy T lub czy jest to mieszana populacja limfocytów. U kotów nie jest to aż tak istotne jak w przypadku chłoniaków u psów, jednak warto niekiedy wykonać to badanie, by móc jak najlepiej pomóc choremu pacjentowi. Ostatni aspekt klasyfikacji chłoniaka u kota to klasyfikacja anatomiczna, czyli to, gdzie nowotwór jest zlokalizowany. Jak wspomniałam, może on dotyczyć w zasadzie każdej tkanki limfatycznej organizmu. Chłoniaki przeważają wśród diagnozowanych u kotów nowotworów węzłów chłonnych, śledziony, nerek, centralnego układu nerwowego, jamy nosowej – nosa, śródpiersia i przewodu pokarmowego (tu przede wszystkim jako chłoniak jelit).
Rodzaje chłoniaków u kotów ze względu na umiejscowienie
Miejsca występowania chłoniaka u kota ze względu na lokalizację można podzielić w następujący sposób:
- Chłoniaki przewodu pokarmowego – stanowią 32-72% wszystkich chłoniaków. Jest to zdecydowanie najczęstszy nowotwór u kotów, dotyczy przede wszystkim jelita cienkiego. Wyróżniamy chłoniaka jelit:
- z małych limfocytów (LG LSA) – to najlżejsza forma chłoniaka jelit,
- z dużych limfocytów (HG LSA) – bardziej agresywna forma chłoniaka jelit,
- z dużych ziarnistych limfocytów (LGL LSA) – to najostrzejsza forma chłoniaka jelit.
Chłoniak jelit może przyjmować formę guzowatą (jako masa), ale też formę rozproszoną w ścianie jelita.
- Chłoniaki pozawęzłowe (czyli znajdujące się poza węzłami chłonnymi, np. chłoniaki nosa, krtani, gardła, tchawicy, nerek, układu nerwowego, skóry) – stanowią 20-40% przypadków, z czego chłoniak nerek stanowi ok. 15%.
- Chłoniaki śródpiersia – stanowią niespełna 20% wszystkich chłoniaków, diagnozuje się je głównie u dość młodych kotów, bo w wieku 2-3 lat, szczególne predyspozycje ma rasa syjamska. Ten typ chłoniaka jest dość mocno powiązany z nosicielstwem wirusa kociej białaczki FeLV.
- Chłoniaki multicentryczne (węzłów chłonnych) – stanowią poniżej 10% przypadków, w tym przypadku objęte chorobą są zarówno węzły chłonne wewnętrzne, jak i obwodowe. Rzadko diagnozowanym podtypem tego chłoniaka jest chłoniak Hodgkina.
Stopień złośliwości chłoniaka u kota – nowotwór złośliwy czy nie?
W przypadku chłoniaków nie jest to do końca słuszne określenie. Histopatolog nie określa nam tutaj stopnia złośliwości na postawie podziałów mitotycznych czy innych cech komórek nowotworowych. W określaniu stopnia złośliwości chłoniaka najważniejsza jest jego lokalizacja, budowa (z jakich limfocytów jest zbudowany) oraz to, jak bardzo choroba jest zawansowana (ile narządów, węzłów chłonnych jest nią objętych). Inne będzie bowiem rokowanie dla chłoniaka nerki, a inne dla chłoniaka śledziony. Inne dla chłoniaka jelit, gdy jest zbudowany z małych limfocytów (LG LSA), a inne, gdy z dużych (HG LSA).
Stopień zaawansowania chłoniaka u kotów
Stopień zaawansowania choroby nowotworowej można określić w zależności od lokalizacji oraz zajętych narządów i węzłów chłonnych. Pomaga to zdecydować o najlepszej formie leczenie chłoniaka, a także określić rokowania. Pozwala przewidzieć zachowanie się nowotworu i szanse na przeżycie pacjenta. Im wyższe stadium choroby onkologicznej, tym bardziej rozprzestrzenił się chłoniak i tym gorsze jest rokowanie. Badania stopnia zaawansowania choroby zależą od rodzaju chłoniaka i często obejmują tomografię komputerową (z kontrastem lub bez niego), biopsję, badanie USG i badanie rentgenowskie (RTG). O tym, jak szybko rozwija się choroba nowotworowa, czyli jak szybko rośnie i rozprzestrzenia się nowotwór, decydują jego charakter, lokalizacja oraz rodzaj limfocytów, z których jest zbudowany.
✓STOPIEN I:
- gdy guz jest pojedynczy i poza węzłem chłonnym lub zajmuje tylko jeden węzeł chłonny.
✓STOPIEŃ II:
- gdy guz jest pojedynczy i zajmuje jeden lokalny węzeł chłonny,
- gdy są to dwa pojedyncze guzy w podobnej lokalizacji, z zajęciem lokalnych węzłów chłonnych lub bez niego,
- gdy są to dwa powiązane układowo węzły chłonne,
- pierwotny chłoniak jelit zajmujący niewielka część jelita (możliwą do usunięcia chirurgicznego).
✓STOPIEŃ III:
- gdy są to dwa guzy w różnych lokalizacjach,
- gdy są to przynajmniej dwa węzły chłonne niepołączone układowo/mające odrębne lokalizacje,
- gdy zmiany zajmują przeważającą część jamy brzusznej.
✓STOPIEŃ IV:
- gdy jest to stadium I, II, III ze zmianami na śledzionie.
✓STOPIEŃ V:
- gdy jest to stadium I, II, III, IV ze zmianami w centralnym układzie nerwowym lub w szpiku kostnym.
Czynniki wpływające na rozwój chłoniaka – wirus białaczki FeLV
Bardzo ważnym czynnikiem, w zasadzie jednym , wpływającym na powstanie chłoniaka jest nosicielstwo wirusa białaczki kotów (FeLV). Koty zarażone tym wirusem mają większą podatność na rozwój tego nowotworu. Nawet młode koty z FeLV dodatnim mogą niestety zachorować na chłoniaka. Jest to bowiem wirus wysoce onkogenny, w sposób bezpośredni wpływający na rozwój nowotworu, co daje aż 60 krotnie wyższe prawdopodobieństwo rozwoju chłoniaka. Dla przykładu, 50% kotów chorujących na chłoniaka nerek jest FeLV dodatnia. W przypadku chłoniaka śródpiersia badania wykazały, że 80% kotów dotkniętych chorobą jest nosicielami wirusa.
Również powszechny wirus nabytego niedoboru immunologicznego kotów (FIV) także może wpływać na rozwój chłoniaka, ale nie bezpośrednio. Statystki podają, że zwiększa on ryzyko rozwoju chłoniaka u kotów jedynie 5-krotnie.
Łączne nosicielstwo wirusów FeLV i FIV u kota znacznie zwiększa ryzyko zachorowania na chłoniaka.
U kogo i kiedy rozwija się chłoniak – predylekcje
W przypadku chłoniaka wiek ma znaczenie. Jest to choroba dotykająca głownie koty dojrzałe, w średnim lub zaawansowanym wieku. Aktualnie średnia (mediana) wiekowa to 11 lat. Jeśli chodzi o rasy, w tej chwili wiemy, że predyspozycje mają koty syjamskie (do chłoniaka śródpiersia i jelit), koty rasy orientalnej krótkowłosej oraz koty somalijskie.
Czynnikami wpływającymi na rozwój chłoniaka są także:
- przewlekle infekcje, jak np. nieswoiste zapalenie jelit (IBD),
- immunosupresja, np. stosowanie leków immunosupresyjnych (cyklosporyna w atopii/alergii),
- bierne palenie (niektóre badania podają brutalne statystyki: gdy opiekun pali papierosy powyżej 5 lat, ryzyko nowotworu jelit u kota wzrasta nawet 3-krotnie),
- nosicielstwo Helicobacter w żołądku (może mieć wpływ na rozwój chłoniaka żołądka).
Jak wygląda chłoniak u kota?
Jak można się domyślać, odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Wszystko zależy od stopnia zaawansowania choroby nowotworowej, od lokalizacji chłoniaka oraz od tempa jego rozwoju. Nie ma jednego schematu, jednych patognomicznych (specyficznych dla konkretnej choroby) objawów, które na 100% świadczą o chłoniaku u kota. Niekiedy niewielki guz, niewielkie powiększenie węzła chłonnego spowoduje ucisk na okoliczne tkanki i będzie dawał duże objawy kliniczne. Co za tym idzie, szybko zostaną one zauważone przez opiekuna i zmobilizują go do wizyty u lekarza. Dla przykładu inny kot będzie maskował objawy, sporadyczne wymioty nie będą budziły niepokoju opiekuna i niestety diagnoza zostanie postawiona dopiero przy zaawansowanych objawach choroby.
Objawy kliniczne chłoniaka u kota
Objawy chłoniaka są zależne od lokalizacji i stopnia zaawansowania choroby. Inaczej przecież będzie objawiał się chłoniak skóry, inaczej nerek czy przewodu pokarmowego.
- Chłoniak przewodu pokarmowego, a dokładnie jelit, daje niespecyficzne objawy o różnej intensywności. Są to głównie objawy ze strony przewodu pokarmowego, jak wymioty, nieregularne wypróżnienia, biegunki, zaparcia, spadek masy ciała czy bóle brzucha.
- Chłoniak nerek daje objawy podobne do choroby przewlekłej nerek, w zależności od stopnia zaawansowania. Może to być zwiększone pragnienie, zwiększona ilość oddawanego moczu, wymioty, zaniki mięśniowe, a niekiedy jedynym objawem jest po prostu chudnięcie.
- Chłoniak śródpiersia daje również niespecyficzne objawy, jak wymioty czy odbijanie się po posiłku. W zaawansowanej chorobie będą to przede wszystkim zaburzenia oddychania, takie jaki przyspieszony i płytki oddech, duszności, a także zbieranie się płynu w opłucnej.
- Chłoniak multicentryczny charakteryzuje się powiększeniem obwodowych i wewnętrznych węzłów chłonnych, ale nie zawsze jest to zauważalne bez badania klinicznego czy USG. Objawy są tu także niespecyficzne.
- Chłoniak centralnego układu nerwowego najczęściej dotyka piersiowo-lędźwiowego odcinka rdzenia kręgowego, co objawiać się będzie osłabieniem, niezbornością, bezwiednym oddawaniem moczu i kału, podrażnieniem ogona. W przypadku zmian wewnątrzczaszkowych objawy będą dotyczyły przede wszystkim zaburzeń zachowania i świadomości.
