Panleukopenia u kota – koci tyfus (nosówka u kota)

Co to jest panleukopenia u kota

To wysoce zaraźliwa choroba zakaźna kotów, przebiegająca z objawami ze strony układu pokarmowego oraz silnym odwodnieniem i letargiem. Jej charakterystyczny (patognomiczny) objaw to leukopenia, czyli niski poziom białych krwinek. Choroba te niezwykle szybko szerzy się w środowisku zarówno poprzez bezpośredni, jak i pośredni kontakt. Opisując tą jednostkę chorobową, mówimy o wysokiej, nawet masowej śmiertelności wśród kociąt. Liczne zachorowania opisywane są w miejscach o tzw. dużym zagęszczeniu kotów, czyli dużej liczbie kotów, jak np. schroniska, domy tymczasowe, hodowle czy kocie szpitale. Choroba dotyka nie tylko kocięta, ale także wrażliwe na zachorowanie dorosłe koty.

Wirus panleukopenii

FPV (feline panleukopenia virus) jest bezotoczkowym DNA-wirusem, przez co jest wysoce groźny i odporny na warunki środowiskowe oraz na dezynfekcję. FPV odpowiedzialny jest za wywołanie panleukopenii u kotów. Wirus ten może wywołać objawy chorobowe nie tylko u kotowatych, ale także u szopów praczy, norek i lisów. Dowiedziono także, że psi parwowirus CPV, a dokładnie CPV2 a, b i c, jest już w stanie zakażać koty i wywoływać objawy identycznie z objawami typowej panleukopenii. Tak więc koty są podatne zarówno na wirus FPV, jak i CPV2. Co więcej, w przebiegu choroby może występować nadkażenie i koinfekcja wieloma szczepami parwowirusa.

Wirus jest wysoce odporny na czynniki środowiskowe, przez co w sprzyjających warunkach może utrzymywać się w otoczeniu nawet do roku.

Droga zakażenia, czyli jak kot zaraża się panleukopenią

Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową, dokładnie fekalno-oralną.

Wirus wraz z kałem dostaje się do jamy ustnej i gardła, gdzie od razu ulega replikacji. Następnie powstaje wiremia, a wirusy rozprzestrzeniają się po całym organizmie. Wirus panleukopenii ma powinowactwo do tkanki limfatycznej, przez co wywołuje immunosupresję. Atakuje także szpik kostny, uszkadzając go, co skutkuje niedoborem wszystkich białych krwinek (leukopenią). Dociera także do szybko dzielących się komórek nabłonka jelitowego i niszczy je, co skutkuje objawami ze strony układu pokarmowego.

Choroba szerzy się najczęściej poprzez bezpośredni kontakt kotów z zabrudzonymi i skażonymi kałem i zanieczyszczonymi wydalinami przedmiotami, takimi jak zabawki, miski, klatki, kuwety, transporterki. Także człowiek może być wektorem choroby i przenieść ją do domu na butach czy ubraniu.

Objawy najczęściej pojawiają się w ciągu 4-6 dni od zakażenia.

Jakie koty są narażone na zachorowanie – czynniki ryzyka

Na zachorowanie szczególnie wrażliwe są koty bez wytworzonej odporności przeciwko panleukopenii. Są to przede wszystkim młode kocięta, w tym szczególnie takie, które nie zostały wykarmione przez matkę. Następnie wszystkie koty nieszczepione – zarówno młode, jak i dorosłe osobniki. Choroba dotyka zarówno koty wychodzące, jak i niewychodzące. Wirus zakaża koty w każdym wieku, ale u kociąt opisuje się najcięższy przebieg i najwyższą śmiertelność.

Nie opisuje się tu predyspozycji rasowych ani płciowych do zachorowania.

Podsumowując, czynnikami ryzyka są:

• Wiek kota – im młodszy kot, tym większe ryzyko zachorowania i wyższa śmiertelność – u kociąt sięga nawet 90%. Najbardziej podatne na zachorowania są kocięta w wieku 2-6 tygodni, po spadku ilości matczynych przeciwciał.
• Brak szczepień, czyli brak aktywnej odporności u kota. Dotyczy to kotów w ogóle nieszczepionych, jak i tych bez szczepień przypominających.
• Osłabiona odporność – dotyczy to głównie kotów osłabionych z powodu współistniejących chorób, jak np. pasożytów, FIV/FeLV, a także kotów w trakcie terapii lekami immunosupresyjnymi. Warto podkreślić, że także stres, w tym stres środowiskowy (konflikty z innymi kotami) może obniżać odporność i zwiększać szanse na zachorowanie.

Objawy panleukopenii u kota

Do najczęstszych objawów formy ostrej panleukopenii należą:

• biegunka – wodnista, często z domieszką krwi, cuchnąca,
• wymioty,
• ból brzucha, silny dyskomfort,
• brak apetytu,
• leukopenia (obniżona liczba leukocytów, czyli białych krwinek),
• możliwe także anemia i małopłytkowość,
• gorączka – bardzo wysoka, często przerywana, może przejść w hipotermię,
• silne odwodnienie,
• apatia, nawet letarg,
• sepsa, wstrząs septyczny w wyniku wtórnych zakażeń bakteryjnych,
• niezborność ruchowa u kociąt, hipoplazja móżdżku (przy zarażeniu śródmacicznym),
• zaburzenia wzroku (neuropatia nerwu wzrokowego, dysplazja siatkówki u kociąt zakażonych w okresie prenatalnym),
• poronienia u ciężarnych kotek.

Zgon może wystąpić już w ciągu 24-48 godz. od pojawienia się objawów.

Wczesne objawy i trudności w diagnozie

Przebieg choroby może być nadostry, gdy śmierć następuje błyskawicznie, zanim rozwiną się pierwsze objawy. Niekiedy kociak dosłownie ma jedno luźniejsze wypróżnienie czy raz wymiotuje i pada, a opiekun nawet nie zdąży zainterweniować. W takim przebiegu niestety nie ma czasu na diagnostykę przed śmiercią. Często lekarz diagnozuje przyczynę śmierci, by móc uchronić resztę miotu.

Objawy kliniczne – od lekkich do ciężkich

Formy przebiegu panleukopeni:

• Nadostra– nagła śmierć bez wcześniejszych objawów klinicznych lub też są one znikome. Wirus atakuje młody i słaby organizm, natychmiast uszkadza jego układ odpornościowy i przewód pokarmowy. Występuje przede wszystkim u kociąt w wieku 3-5 tygodni, które nie zdążyły być zaszczepione i nie mają dobrej odporności przekazanej przez matkę.
• Ostra– najczęstsza forma choroby, szczególnie u kociąt między 6. a 12. tygodniem życia, a także u osobników nieszczepionych. Wstępują tu wszystkie wymienione objawy kliniczne, które pojawiają się już kilka dni po zakażeniu. Objawy te mają formę ostrą i można powiedzieć, że pojawiają się praktycznie wszystkie w bardzo krótkim czasie. Śmierć kota może wystąpić już w dobę po wystąpieniu pierwszych symptomów choroby.
• Podostra– forma ta występuje przede wszystkim u starszych kotów z osłabioną odpornością. Objawy są typowe, ale mniej nasilone i o łagodniejszym przebiegu. Odwodnienie także tu nie postępuje tak szybko jak w formie ostrej. Większość kotów wymaga jednak leczenia. Niekiedy objawy choroby mogą występować przez 1-3 dni i minąć samoistnie.
• Przewlekła– tej formie choroby mówimy w przypadku kociąt zarażonych w trakcie ciąży (wewnątrzmacicznie) lub bezpośrednio po porodzie. Są to przede wszystkim objawy neurologicznie wynikające z hipoplazji móżdżku, takie jak ataksja, a także zaburzenia wzroku.

Różnice w objawach u dorosłych kotów i u kociąt

Podsumowując, u kociąt przebieg choroby jest cięższy, objawy z przewodu pokarmowego są silniej wyrażone i postępują w bardzo szybkim tempie. Występują także poważne zaburzenia odporności i zmiany w morfologii krwi (leukopenia). Jest większe ryzyko sepsy, wstrząsu i śmierci kociaka. U kociąt zarażonych FPV bardzo szybko po porodzie istnieje ryzyko pojawienia się trwałych objawów neurologicznych.

Panleukopenia u dorosłych kotów to choroba przebiegająca łagodniej i często z subklinicznymi objawami. Ryzyko wstrząsu i śmierci jest zdecydowanie niższe. Objawy neologiczne nie występują.

Wpływ panleukopeni na nienarodzone kocięta

Zakażenie wirusem panleukopeni kociąt (płodów) u kotek ciężarnych (zakażenie wewnątrzmaciczne), a także tych zarażonych do 2 tygodni po porodzie, może powodować zaburzenia ze strony układu nerwowego (ośrodkowego) u kociąt. Wirus uszkadza rozwijający się móżdżek, którego upośledzenie prowadzi do hipoplazji i wywołuje zespół kociej ataksji. Kociaki wykazują niezborność ruchową i oczopląs. Wirus może także prowadzić do uszkodzenia (dysplazji) siatkówki, co skutkuje trwałymi zaburzeniami wzroku, oraz do poważnych zaburzeń układu odpornościowego. Zdarzają się sytuacje, gdy zakażone kocięta nie wykazują żadnych objawów, a po porodzie stają się bezobjawowymi siewcami patogenu.

Ile żyje kot z panleukopenią – przeżywalność

Część osób zadaje sobie pytanie, jakie są konsekwencje panleukopenii, jeśli nie zostanie wdrożone leczenie. Nieleczony kot, szczególnie w młodym wieku, bez odpowiedniej terapii i wsparcia w zasadzie na pewno umrze. Śmiertelność u kociąt szacuje się na 50-90%.

W nadostrym przebiegu śmierć może nastąpić już w ciągu 12-24 od pierwszych symptomów. W ostrym przebiegu śmierć następuje w ciągu 1-5 dni od pojawienia się objawów.

U dorosłych kotów chorych na panleukopenię śmiertelność sięga poniżej 10%.

To co ważne, kot po przechorowaniu nabiera odporności na całe życie.

Jak długo kot jest zakaźny, czyli jak długo zaraża panleukopenią

Kot zaczyna wydalać wirusa do środowiska wraz z kałem bardzo szybko, bo już nawet od drugiego dnia po zakażeniu, kiedy jeszcze nie występują żadne objawy kliniczne. Jest to tzw. przedobjawowe siewstwo.

Najwięcej wirusa kot wydala jednak dopiero w pierwszych dniach pełnoobjawowej choroby, czyli mniej więcej od 1 do 5 dnia choroby.

Siewstwo wirusa trwa najczęściej 1-2 tygodnie, ale opisywane są przypadki siewstwa trwającego nawet do 6 tygodni.

Diagnozowanie panleukopenii u kota

Diagnostyka choroby opiera się przede wszystkim na wywiadzie i badaniu klinicznym. Niezbędne jest ustalenie statusu kota – czy był odchowany i wykarmiony przez matkę, czy był szczepiony. Następnie trzeba sprawdzić, czy inne koty w stadzie, w domu są chore.

Choroba przebiega z charakterystycznymi objawami (gorączka, leukopenia), ale też częściowo z symptomami niespecyficznymi (wymioty, biegunka, brak apetytu). Nie zawsze objawy będą występować razem. Niezbędne do postawienia diagnozy jest więc wykonanie badań potwierdzających obecność wirusa panleukopenii w organizmie.

Diagnostyka choroby opiera się na połączeniu oceny badania klinicznego z wynikiem badań laboratoryjnych.

Badania diagnostyczne

Badania laboratoryjne, na których opiera się lekarz weterynarii stawiający diagnozę, to przede wszystkim szybkie testy diagnostyczne, dostępne powszechnie w gabinetach weterynaryjnych, a także badanie PCR.

Testy płytkowe SNAP z kału

Tak zwane szybkie testy. Wykonuje się je praktycznie zawsze przy jakichkolwiek niepokojących objawach u kocich maluchów. Wykrywają one antygen wirusa obecny w kale. Po pobraniu wymazu z prostnicy wynik jest dostępny w ciągu 15 minut. Wynik dodatni potwierdza chorobę. U zdrowych osobników nie powinno być w ogóle wirusa w kale. Jednak wynik ujemny nie wyklucza zakażenia. Zdarzają się bowiem sytuacje, gdy chory kot nie sieje jeszcze wirusa z kałem. Ponadto u kotów świeżo po szczepieniu (do 3 tygodni) może wyjść wynik fałszywie dodatni.

PCR

Najczulsze badanie wykrywające antygen (dokładnie DNA) w kale, a nawet we krwi. Jest to wysoce czuła i specyficzna metoda. Badanie wymaga specjalistycznego sprzętu, więc w tym wypadku wysyła się próbkę do laboratorium zewnętrznego. Badanie jest droższe, a na wynik czeka się kilka dni. Badanie to jest niezbędne w sytuacjach niejasnych i wątpliwych.

Badania serologiczne nie są zalecane, gdy nie ma możliwości odróżnienia przeciwciał szczepionkowych od tych powstających w przebiegu infekcji.

Morfologia

Wynik morfologii nie pozwala postawić diagnozy, jednak bywa pomocny w wątpliwych sytuacjach. Obniżenie wartości leukocytów we krwi jest patognomicznym objawem. Leukopenia, neutropenia, a także niekiedy anemia (obniżenie ilości czerwonych krwinek we krwi) i trombocytopenia (małopłytkowość) występują w przebiegu tej jednostki chorobowej. W badaniu biochemicznym krwi nie obserwuje się specyficznych zmian. Często dochodzi do spadku białka całkowitego i albumin czy podniesienia parametrów wątrobowych.

USG brzucha/RTG jamy brzusznej

Badania te służą bardziej do wykluczenia innych przyczyn choroby (np. ciała obcego, wgłobienia jelit, FIP itp.), a także potwierdzenia zmian w obrębie jelit. USG czy RTG nie da nam odpowiedzi na pytanie, czy kot choruje na panleukopenię.

Badanie histopatologiczne

W przypadku śmierci kociąt, szczególnie w nadostrej postaci choroby, badanie sekcyjne zwłok wraz z pobraniem prób do badania histopatologicznego może wykazać charakterystyczne dla panleukopenii zmiany w obrębie jelit i szpiku. Badanie to jest szczególnie ważne szczególnie, gdy kot przebywał w grupie kotów.

Diagnostyka różnicowa panleukopenii

Choroby mające podobny przebieg, które bierze się pod uwagę w trakcie diagnostyki:

• parwowiroza psów (CPV2) – technicznie jest to praktycznie jedna i ta sama choroba,
• salmonelloza – rzadko spotykana u kotów, charakteryzuje się silną biegunką, gorączką i odwodnieniem,
• toksoplazmoza – szczególnie przy objawach neurologicznych u młodych kociąt,
• FIP – zakaźne zapalenie otrzewnej, forma sucha,
• FeLV – kocia białaczka,
• FIV – wirus niedoboru immunologicznego kotów,
• zatrucia toksynami,
• choroby pasożytnicze.

Leczenie kota chorego na panleukopenię

Na wstępie zaznaczę, że w leczeniu panleukopenii nie ma dostępnego leku przyczynowego, czyli specyficznego leku przeciwwirusowego, który zwalczyłby wirusa FPV. Jednak warto podkreślić, że choroba jest uleczalna. Wszystko zależy między innymi od stopnia zaawansowania choroby oraz wieku i kondycji chorego organizmu.

Leczenie opiera się na intensywnej terapii objawowej i wspomagającej.

Hospitalizacja

Praktycznie zawsze w przebiegu panleukopenii wymagana jest całodobowa hospitalizacja pacjenta, regularne monitorowanie jego parametrów życiowych, podawanie płynów dożylnie i leków ogólnie, dokarmianie, niekiedy dogrzewanie czy tlenoterapia.

Nawadnianie i elektrolity

W związku z silnym odwodnieniem oraz zaburzeniami gospodarki kwasowo-zasadowej i elektrolitowej konieczne jest podawanie płynów i monitorowanie poziomu elektrolitów we krwi. Nierzadko diagnozowany jest bardzo niski poziom potasu czy glukozy, który wymaga kontrolowanego uzupełnienia.

Antybiotyki

Z powodu spadku leukocytów organizm nie broni się przed wtórnym infekcjami bakteryjnymi. Ryzyko infekcji jest więc bardzo wysokie. W toku infekcji rozwija się sepsa, która często prowadzi do śmierci pacjenta. Dlatego też zalecane jest podawanie antybiotyków w celu zahamowania ewentualnego rozwoju infekcji bakteryjnej przewodu pokarmowego. Najczęściej stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum przeciwko bakteriom Gram-ujemnym oraz beztlenowym.

Leki przeciwwymiotne i osłonowe

Niezbędne jest podawanie kotu leków przeciwwymiotnych, by nie doprowadzić do dalszego odwodnienia. Niekiedy konieczne są także leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe, rozkurczowe czy przeciwkrwotoczne. Niezwykłe ważne są ochrona błony śluzowej jelita oraz probiotyki.

Koci interferon

Koci interferon stosowany jest przede wszystkim w terapii kociej białaczki i wirusa niedoboru immunologicznego kotów (FIV i FeLV). Są jednak doniesienia o skuteczności podania kociego rekombinowanego interferonu omega u kota chorego na panleukopenię. Po podaniu leku wykazano krótszy czas występowania objawów oraz co najważniejsze, mniejsze ryzyko śmiertelności. Niestety ograniczeniem częstego i powszechnego stosowania leku w terapii jest jego mała dostępność oraz wysoka cena.

Surowica odpornościowa

Powszechnie stosowana u chorych kotów, jednak nie ma jednoznacznych dowodów i badań, które wykazałyby jej skuteczność w terapii panleukopenii. Ponadto przeciwciała utrzymują się tylko kilka dni po podaniu. Jest traktowana jako najlepsze wsparcie szczególnie dla chorych kociąt poniżej 4. tygodnia życia, jednak nie jest zalecana jako rutynowe leczenie. Najlepsze efekt przynosi jako terapia profilaktyczna u kotów narażonych na zachorowanie, kontakt z wirusem.

Surowica odpornościowa to gotowe przeciwciała (immunizacja bierna), które neutralizują wirusa. Występuje w formie iniekcji podskórnych lub domięśniowych, które codziennie podajemy choremu kotu. Najlepiej, by została podana w pierwszych godzinach po diagnozie (w pierwszych 24-48 godz. trwania choroby).

Warto podkreślić, że podanie przeciwciał nie jest alternatywą dla terapii objawowej i wspomagającej. Należy także pamiętać o ryzyku wstrząsu po podaniu surowicy (reakcja anafilaktyczna). Surowica to nie lek z wyboru w leczeniu panleukopenii u kotów.

Żywienie

W terapii panleukopenii kluczowe jest jak najszybsze zatroszczenie się o żywienie doustne, o czym często się zapomina i spycha podawanie pokarmu na drugi plan. Im szybciej żołądek i jelita otrzymają pokarm, tym szybsza będzie regeneracja błony śluzowej, odbudowa bariery jelitowej, bardziej ograniczona translokacja bakterii i lepsze rokowanie.

Ważne, by karmienie było częste, co 2-3 godz., małymi porcjami. Dieta powinna być półpłynna i lekkostrawna, ale i wysokokaloryczna.

Bardzo często kot nie ma ochoty jeść samodzielnie, dlatego istotne jest zachęcenie go do spożycia posiłku poprzez zastosowanie leków zwiększających apetyt czy podanie mu smakowitego jedzenia. Niekiedy konieczne jest karmienie dojelitowe poprzez sondy nosowo-żołądkowe czy przełykowo-żołądkowe. Po kilku dniach żywienia przez sondę kot najczęściej czuje się na tyle dobrze, że zaczyna jeść sam i sondę można usunąć.

Suplementacja

Suplementacja jest niezwykle ważna, ale dopiero w późniejszym etapie terapii panleukopenii. Początkowy czas to przede wszystkim czas stabilizacji. Sukcesem jest, gdy kot zaczyna samodzielnie jeść, wtedy też warto wprowadzić suplementy.

Tu przede zaleca się podawać:

• witaminy z grupy B (B1, B12),
• aminokwasy (argininę, taurynę), glutaminę (wspiera regenerację enterocytów),
• witaminy E i C (antyoksydanty),
• probiotyki i prebiotyki.

W doborze leków i suplementów, a także sposobu karmienia powinien pomóc lekarz weterynarii, który dobierze preparaty bardzo indywidualnie do pacjenta, jego kondycji, wyników badań oraz przebiegu choroby.