Wapń i fosfor w diecie kotów

Wapń i fosfor to dwa pierwsze mikroelementy, jakie kojarzą się z kocią dietą i prawidłowym żywieniem. Wpływ tych składników na zdrowie kotów jest bardzo duży, a równowaga pomiędzy nimi jest kluczowa na każdym etapie życia kota.

Mikro- i makroelementy w żywieniu kota

Kot jako bezwzględny mięsożerca ma specyficzne, charakterystyczne dla gatunku potrzeby żywieniowe. Często porównuje się żywienie psa i kota, część zagadnień omawia się wspólnie. Trzeba jednak pamiętać, że metabolizm i charakterystyka żywienia psa i kota w wielu aspektach różnią się od siebie i nie możemy zasad psiej dietetyki przenosić na kocią dietę.

Co powinien jeść kot, a czego należy unikać w kociej diecie? Na jakie makro- i mikroelementy trzeba zwrócić szczególną uwagę?

Jak już wspomniane było wcześniej, kot to bezwzględny mięsożerca, dlatego podstawą jego diety powinno być mięso oraz produkty pochodzenia zwierzęcego – np. podroby.

W naturze kot poluje bardzo często na małe ofiary, które zjada zazwyczaj w całości. Posiłki są niewielkie, ale częste. Taka dieta dostarcza kotom wszystkich niezbędnych składników, jest bogata i zróżnicowana.

W tej chwili koty to w dużym stopniu zwierzęta towarzyszące, mieszkające w domach, a za ich dietę odpowiada człowiek.

Oto krótki opis kociej diety z podziałem na podstawowe makro- i mikroelementy.

Makroelementy:

• Białko – jest jednym z najważniejszych makroelementów w diecie kota. Jest niezbędne do budowy i naprawy tkanek, produkcji enzymów i hormonów oraz utrzymania prawidłowej masy mięśniowej. To z białka, w procesie glukoneogenezy, koty pozyskują glukozę. Źródło białka w diecie kota ma równie duże znaczenie co jego ilość. Białko pochodzenia roślinnego nie jest w stanie zastąpić tego pozyskiwanego z mięsa.
• Tłuszcze – są ważnym źródłem energii dla kotów. Zawierają kwasy tłuszczowe, które są niezbędne dla zdrowia skóry i sierści, a także biorą udział w procesach metabolicznych. Tłuszcze zwierzęce, takie jak tłuszcz rybi, który jest źródłem kwasów tłuszczowych, są niezbędne w zbilansowanej kociej diecie.
• Węglowodany – koty są mięsożerne i nie potrzebują węglowodanów w diecie. Są pewne sytuacje i schorzenia, kiedy do kociej diety można włączyć niewielką ilość węglowodanów pochodzących z warzyw, ale u zdrowego kota nie ma takiej potrzeby.

Mikroelementy:

• Żelazo – jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, która transportuje tlen we krwi. Niedobór żelaza może prowadzić do niedokrwistości u kotów.
• Miedź – jest potrzebna do produkcji enzymów zaangażowanych w procesy metaboliczne. Niedobór miedzi może prowadzić do problemów zdrowotnych, w tym zaburzeń neurologicznych.
• Cynk – jest istotny dla zdrowej skóry, sierści i pazurów u kotów. Jest także niezbędny do funkcjonowania układu odpornościowego.
• Selen – działa jako przeciwutleniacz i jest ważny dla zdrowia układu odpornościowego. Niedobór selenu może prowadzić do problemów zdrowotnych takich jak kardiomiopatia niedokrwienna kota.
• Jod – jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, które kontrolują metabolizm. Wiele kotów, zwłaszcza tych starszych, ma problemy z nadczynnością tarczycy, dlatego kontrola poziomu jodu oraz utrzymanie jego podaży na stałym poziomie ma bardzo duże znaczenie dla kociego zdrowia.
• Witaminy – to również mikroelementy, które są niezbędne dla zdrowia kota. Należą do nich witaminy A, D, E, K, witaminy z grupy B i wiele innych.
• Wapń i fosfor.

Rola wapnia i fosforu w organizmie kota

Tych dwóch mikroelementów nie sposób omawiać osobno. Każdy z nich ma swoją rolę w organizmie, a dodatkowo rola fosforu i wapnia jest niezwykle istotna dla zdrowego funkcjonowania kociego organizmu.

Funkcje wapnia w organizmie kota:

• Budowa kości i zębów – wapń jest niezbędny do mineralizacji tkanki kostnej. Tworzy twardą strukturę kości i zębów, zapewniając im wytrzymałość i stabilność.
• Skurcze mięśni – wapń jest kluczowym składnikiem procesu skurczu mięśni. Podczas skurczu mięśni komórki mięśniowe przekazują sygnał do uwalniania wapnia, co inicjuje skurcz mięśniowy.
• Przewodzenie nerwowe – wapń jest zaangażowany w przewodzenie impulsów nerwowych. Pomaga w wydzielaniu neuroprzekaźników, które umożliwiają komunikację między komórkami nerwowymi.
• Krzepnięcie krwi – wapń odgrywa kluczową rolę w procesie krzepnięcia krwi. Współdziała z innymi czynnikami krzepnięcia, umożliwiając tworzenie skrzepów krwi w przypadku obrażeń naczyń krwionośnych.

Funkcje fosforu w organizmie kota:

• Budowa kości i zębów – fosfor jest głównym składnikiem mineralnym kości i zębów, razem z wapniem. Wspólnie tworzą hydroksyapatyt, który nadaje tkankom kostnym wytrzymałość.
• Energia komórkowa – fosfor jest kluczowym składnikiem cząsteczki adenozynotrifosforanu (ATP), która jest źródłem energii w komórkach. Procesy metaboliczne, takie jak oddychanie komórkowe, opierają się na przekształcaniu ATP w energię.
• Kwasy nukleinowe – fosfor jest składnikiem kwasów nukleinowych, takich jak DNA i RNA, które przenoszą i przechowują informacje genetyczne.
• Regulacja kwasowości – fosfor pełni rolę w utrzymaniu odpowiedniego pH organizmu i regulacji kwasowości cieczy ustrojowych.

Odpowiedni stosunek wapnia do fosforu w kociej diecie

Stosunek wapnia do fosforu powinien być utrzymywany na odpowiednim poziomie w kociej diecie.

Ustalany jest on na podstawie wytycznych FEDIAF (Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Karmy dla Zwierząt Domowych), dotyczących wymaganych minimalnych i maksymalnych zawartości składników odżywczych oraz minerałów w karmach dla zwierząt towarzyszących.

Obecnie wytyczne dotyczące minimalnego i maksymalnego poziomu wapnia i fosforu, stosunku wapnia do fosforu, w karmach bytowych dla kotów dorosłych i kociąt to:

Koty dorosłe:

Na 100 g/sm

	minimum	maksimum
wapń	0,59	–
fosfor	0,26	–
Ca/P	1/1	2/1

Kocięta:

	minimum	maksimum
wapń	1	–
fosfor	0,84	–
Ca/P	1/1	1,5/1

W 2020 roku zostało obniżone minimum zawartości fosforu w karmach dla kotów dorosłych z 0,67 g na 0,26 g na 100 g/sm.

Za odpowiedni stosunek wapnia do fosforu część specjalistów uznaje ten minimalny rekomendowany, czyli 1/1. Część uważa natomiast, że lepszy jest taki w granicach 1,2 – 1,4/1. Ilość fosforu w pożywieniu powinna być równa lub niższa od zawartości wapnia.

Dobranie ilości do wieku, rasy i statusu fizjologicznego kotów

Najnowsze badania (Britta Dobenecker, Phosphataufnahme durch auf dem deutschen Markt befindliche Alleinfutter und Nierendiäten für Hunde und Katzen) wskazują, że nadmiar fosforu w kociej diecie przyczynia się do rozwoju PChN (przewlekła choroba nerek) u kotów. Choroby nerek u kotów są stosunkowo powszechne i mogą występować zarówno u młodszych, jak i starszych zwierząt. Stąd też coraz większe zainteresowanie poziomem fosforu w karmach dla kotów.

Dieta kotów, które zachorowały na PChN, powinna być niskofosforanowa, zaleca się, aby nie przekraczała 0,6 – 0,7% fosforu w suchej masie w początkowym stadium choroby.

Można by założyć, że każdemu kotu należy ograniczać ilość fosforu w diecie i szukać produktów z jak najniższą zawartością tego pierwiastka.

Tak nie jest. Kocięta w fazie wzrostu mają wyższe zapotrzebowanie na wapń i fosfor, głównie z tego powodu, że rosną. Wykorzystują fosfor do budowy kości, mięśni i innych tkanek. Fosfor jest też niezbędny do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania układu nerwowego, co jest szczególnie ważne u młodych zwierząt, które uczą się i rozwijają swoje kompetencje poznawcze. Niedobór fosforu w diecie może spowolnić rozwój i wzrost kociąt.

FEDIAF nie podaje górnej granicy zawartości wapnia i fosforu w kocich karmach. Producenci muszą dostarczyć minimalną ilość i utrzymać odpowiednią proporcję wapnia do fosforu. Wraz z wiekiem zapotrzebowanie na fosfor utrzymuje się na stałym poziomie, a potencjalne ryzyko chorób nerek powoduje, że warto ograniczać ilość fosforu dostarczanego z pożywieniem. Poziom wapnia u kotów w diecie jest zazwyczaj ściśle powiązany z ilością fosforu. Stosunek tych dwóch pierwiastków warto utrzymywać na poziomie rekomendowanym przez specjalistów.

Źródła wapnia i fosforu w diecie kotów

Naturalne źródła

Fosfor jest bardzo powszechnie występującym mikroelementem, a główne składniki kociej diety, czyli mięso i podroby, są jego bogatym źródłem. Również w nabiale, warzywach, rybach czy jajach znajdziemy dużo tego pierwiastka. Źródłem fosforu są też kości, ale tych nie powinny zawierać karmy komercyjne, a w kociej diecie BARF rzadko są używane.
Ale fosfor naturalnie występujący w pożywieniu, czyli fosfolipidy, które są kluczowymi składnikami błon komórkowych, to nie jedyne źródło fosforu, jakie znajduje się w karmach komercyjnych. Czasem są tam też fosforany, czyli nieorganiczne związki powszechnie występujące w skałach czy glebie. Są często używane jako dodatki do żywności, takie jak regulatory kwasowości, środki zagęszczające, stabilizatory, emulgatory lub substancje przeciwzbrylające. Jest to łatwo przyswajalna forma fosforu, dlatego powinno się jej unikać nie tylko u chorych, ale także u zdrowych zwierząt.

W naturalnej diecie kota źródłem wapnia są kości ofiar. Karmiąc kota karmą komercyjną czy dietą BARF, nie dostarczamy wapnia wraz z pożywieniem. Musi być on dodawany do pożywienia.

Suplementy

Suplementem fosforu w kociej diecie, stosowanym głównie w diecie BARF i głównie w przypadku kociąt, jest mączka kostna.
Kocia dieta bardzo rzadko bywa uboga w fosfor, więc suplementacja fosforu powinna mieć wskazania zdrowotne. Może być to okres wzrostu, dieta bardzo uboga w fosfor lub zaburzenia wchłaniania fosforu.

Jeśli chodzi o dodatek wapnia w kociej diecie, to niezbędna jest jego suplementacja. Karmy komercyjne zawierają dodatek wapnia. Jego ilość jest dostosowana do zawartości fosforu w produkcie. Zazwyczaj jest to jeden z dwóch najbardziej popularnych suplementów wapnia.

Węglan wapnia – sól wapniowa kwasu węglowego. Węglan wapnia jest jednym z najczęściej stosowanych suplementów wapniowych. To sól wapniowa kwasu węglowego.
Zawartość wapnia – węglan wapnia zawiera około 40% wapnia pod względem masy, co oznacza, że na przykład 1 g węglanu wapnia dostarcza około 400 mg wapnia.
Mączka ze skorupek jaj to również węglan wapnia.

Cytrynian wapnia – sól wapniowa kwasu cytrynowego. Cytrynian wapnia jest inną formą suplementu wapniowego. Jest to sól wapniowa kwasu cytrynowego.
Zawartość wapnia: Cytrynian wapnia zawiera około 21% wapnia pod względem masy, co oznacza, że 1 g cytrynianu wapnia dostarcza około 210 mg wapnia.

Innym źródłem wapnia może być mączka z alg.

Jeśli karmimy kota karmami komercyjnymi, pełnoporcjowymi, nie ma potrzeby suplementacji wapnia i fosforu.

Oznaki niedoboru i nadmiaru u kotów

Niedobór wapnia

Niedobór wapnia u kotów może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Oto niektóre z objawów niedoboru wapnia u kotów:

• Spontaniczne drżenie mięśni – z powodu niedoboru tego składnika może dochodzić do drżenia mięśni, szczególnie w obszarze głowy, szyi i nóg. Kot może wydawać się niespokojny i podenerwowany.
• Skurcze mięśni – kot może doświadczać skurczy mięśni, które są bolesne i mogą prowadzić do szarpania ciała.
• Zaburzenia nerwowe – zbyt mała ilość wapnia w diecie w dłuższym okresie może wpływać na układ nerwowy kota, prowadząc do dezorientacji, pobudzenia lub letargu. Kot może również wykazywać oznaki nadmiernego wyciągania pazurów.
• Kłopoty z poruszaniem się – niedobór wapnia może powodować trudności w chodzeniu, utrzymywaniu równowagi i skakaniu.
• Kot może wydawać się przewrażliwiony na bodźce zewnętrzne, dlatego może reagować z nadmiernym strachem na różne dźwięki lub ruchy.
• Kłopoty z oddychaniem – brak wapnia może wpływać na mięśnie oddechowe, co może prowadzić do trudności w oddychaniu i duszności.
• Zaburzenia serca – w zaawansowanych przypadkach niedoboru wapnia mogą pojawić się zaburzenia rytmu serca, co jest stanem zagrażającym życiu.

Nadmiar wapnia

Nadmiar wapnia w diecie nie jest często spotykany, ale może również prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych.

Nadmiar wapnia u kotów może być jedną z wielu przyczyn tworzenia się kamieni nerkowych (kamica nerkowa) lub kamieni moczowych (kamica dróg moczowych). Kamienie te mogą powodować ból, trudności w oddawaniu moczu i infekcje układu moczowego.

W przypadku PChN nadmiar wapnia i zaburzona równowaga wapnia i fosforu mogą prowadzić do kalcyfikacji, czyli mineralizacji nerek.

Problemy z układem sercowo-naczyniowym, wzrost poziomu wapnia we krwi mogą wpływać na układ sercowo-naczyniowy i prowadzić do zaburzeń rytmu serca.

Zaburzenia układu pokarmowego, zbyt duża ilość wapnia w diecie mogą prowadzić do problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunka lub wymioty.

Nadmiar wapnia u kotów może zakłócać wchłanianie innych minerałów, takich jak żelazo czy magnez, co może wpływać na ogólną równowagę mineralną w organizmie kota.

Niedobór fosforu

Niedobór fosforu w diecie kota może skutkować wieloma poważnymi problemami zdrowotnymi. Mała ilość fosforu może prowadzić do osłabienia mięśni, co może sprawiać, że kot będzie mniej aktywny i mniej sprawny.

Fosfor jest istotny dla prawidłowej funkcji układu nerwowego. Niedobór fosforu u kotów może wpłynąć na funkcjonowanie nerwów, co może prowadzić do objawów neurologicznych, takich jak drżenia, skurcze mięśni lub zaburzenia zachowania.

Fosfor jest niezbędny do utrzymania zdrowych kości i zębów. Niedobór fosforu może prowadzić do osteoporozy lub osłabienia układu kostnego.

Odpowiednia ilość fosforu ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej pracy serca. Niewystarczająca ilość fosforu może wpłynąć na rytm serca i funkcję krążenia.

Fosfor jest również ważny dla produkcji czerwonych krwinek. Niedobór fosforu u kotów może przyczynić się do niedokrwistości.

Niski poziom fosforu może wpłynąć na apetyt kota, co może prowadzić do utraty wagi i niedożywienia.

Niedobór fosforu spowodowany jest najczęściej niewłaściwą dietą, nadmierną ilością wapnia w diecie lub zaburzeniami wchłaniania fosforu z pożywienia.

Nadmiar fosforu

Nadmiar fosforu w diecie występuje zdecydowanie częściej niż jego niedobór. Ma on też swoje poważne konsekwencje zdrowotne.

Nadmiar fosforu u kotów może zakłócać równowagę między wapniem a fosforem. To może prowadzić do wydzielania nadmiaru wapnia przez organizm, co z kolei może prowadzić do osłabienia układu kostnego.

Nadmierna ilość fosforu stanowi obciążenie dla nerek i może prowadzić do ich uszkodzenia, przyczyniając się do rozwoju przewlekłej choroby nerek.

Nadmiar fosforu u kotów może zwiększać ryzyko tworzenia się kamieni moczowych. Kamienie te mogą być związane z różnymi substancjami, takimi jak struwity lub szczawiany, i mogą być bolesne i trudne do usuwania.

Zbyt duża ilość tego pierwiastka w kociej diecie może zakłócać wchłanianie innych minerałów, takich jak magnez czy cynk, co może wpłynąć na ogólną równowagę mineralną w organizmie kota.

Zarówno nadmiar, jak i niedobór wapnia i fosforu w kociej diecie niesie za sobą poważne konsekwencje zdrowotne. Dlatego warto zwracać szczególną uwagę na zawartość tych składników mineralnych w diecie kota. Jeśli nie ma tych informacji na etykiecie, warto zwrócić się do producenta z prośbą o ich podanie.

Jak zbilansować dietę kota, aby dostarczyć niezbędne składniki odżywcze?

Wszystko zależy od sposobu żywienia kota. Jeśli podajemy karmy pełnoporcjowe, nie powinniśmy sami, na własną rękę, bez konkretnych wskazań suplementować naszemu kotu wapnia ani fosforu. Należy kontrolować etykiety, prosić o szczegółowe informacje dotyczące zawartości wapnia i fosforu w karmie. Kupujmy kocie jedzenie od zaufanych producentów.

Trzeba też regularnie badać kota – jeśli stężenie wapnia lub fosforu będzie odbiegało od normy, należy ustalić przyczynę. Jeśli źródłem problemów jest dieta, to trzeba dostosować żywienie kota do jego obecnych potrzeb. Wahania poziomu wapnia i fosforu mogą być też oznaką poważnych chorób, dlatego, jeśli wykluczamy błędy dietetyczne, konieczne jest dalsze postępowanie diagnostyczne.

Nie powinniśmy sami podawać dodatkowych suplementów wapnia i fosforu. Trzeba też kontrolować zawartość tych pierwiastków w smaczkach i przekąskach dla kotów. Jeśli nie są odpowiednio zbilansowane, trzeba podawać je w niewielkich ilościach.

Często popełniane błędy w karmieniu kota

Błędy żywieniowe zdarzają się często, jedne mają niewielkie konsekwencje, inne mogą doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych naszego pupila.

Nadal można spotkać się z przekonaniem, że młodym kociętom trzeba dodatkowo suplementować wapń, ponieważ jest on niezbędny do budowy kości. Nie ma żadnych przesłanek, aby podawać większą ilość wapnia kotom rosnącym. Może to doprowadzić do nadmiaru wapnia, którego skutki zostały opisane wcześniej. Również nadmierne ograniczenie fosforu w diecie młodych kotów, bez wyraźnych wskazań medycznych, jest błędem dietetycznym.

Wielu opiekunów podaje swoim kotom jako przekąskę surowe lub gotowane mięso. Często taka przekąska zaczyna zastępować posiłki i staje się stałym elementem diety. W mniemaniu wielu opiekunów jest to dieta BARF, czyli polecany sposób żywienia kotów. Podawanie regularnie dużych ilości niesuplementowanego, surowego lub gotowanego mięsa jest błędem dietetycznym, prowadzi do niedoboru wapnia i innych składników mineralnych i nie jest dietą BARF.

Czytaj więcej: Żywienie kotów – podstawy: jak i czym karmić kota

Karmy typu renal

Wielokrotnie podkreślany był związek pomiędzy wysoką zawartością fosforu w pożywieniu a wyższym ryzykiem wystąpienia chorób nerek u kotów.
Ten związek ma potwierdzenie w karmach dietetycznych przeznaczonych dla kotów z PChN. Karmy te według przepisów muszą mieć odpowiednio niski poziom fosforu – maksymalnie 6,5 g/kg mieszanki paszowej o wilgotności 12%. Karmy typu renal mają też mocno ograniczoną ilość białka.

Czy jeśli u kota zdiagnozowano PChN, to od razu należy sięgać po karmę typu renal?

Niekoniecznie. Wszystko zależy od stadium choroby, samopoczucia kota i jego stanu ogólnego. Kluczowe jest obniżenie poziomu fosforu w diecie, dlatego warto zwracać uwagę na zawartość tego składnika i wybierać te karmy, które mają niski poziom. W przypadku choroby nerek warto dietę naszego kota konsultować z lekarzem lub dietetykiem, który pomoże dopasować model żywienia do aktualnej kondycji kota.

Dieta BARF i uzupełnianie wapnia i fosforu

Popularnym sposobem żywienia kotów jest dieta BARF (Biologically Appropriate Raw Food). Jest to sposób żywienia oparty na świeżym, surowym mięsie, podrobach, rybach, tłuszczach zwierzęcych. W diecie tej niezbędna jest suplementacja tych składników, których nie dostarcza dieta. Ilość i rodzaj suplementów dostosowuje się nie tylko do stanu zdrowia kota, ale też do konkretnej mieszanki mięs i innych elementów diety. Ten rodzaj żywienia wymaga od opiekuna wiedzy i uważności. Niezbędne jest dodanie wapnia – w tym celu podaje się zazwyczaj odpowiednią ilość węglanu czy też cytrynianu wapnia.

Obecnie nie wszyscy opiekunowie czy osoby specjalizujące się w przygotowywaniu planów dietetycznych dla kotów dodają suplement fosforu. Większość mieszanek dla kotów zawiera wystarczającą ilość tego pierwiastka, a suplementowany jest tylko wapń w odpowiedniej ilości, aby utrzymać właściwy stosunek wapnia do fosforu.

Czytaj więcej: Dieta BARF dla kota

Urazy i złamania kostne u kotów a suplementacja wapnia i fosforu

W przypadku złamań czy innych urazów kostnych u kotów dodatkowa suplementacja wapnia i fosforu zazwyczaj nie jest konieczna. To lekarz podejmuje decyzję, czy należy wprowadzić do diety dodatek wapnia czy fosforu. Takie działania powinny być prowadzone ściśle pod kontrolą lekarską, opiekun nie powinien podejmować ich samodzielnie.

Podsumowanie

Każdy opiekun kota powinien mieć świadomość, jak ważne w diecie kota są dwa związane ze sobą składniki – wapń i fosfor. Ich rola, wpływ na zdrowie i dobrostan kota są bardzo duże, dlatego powinniśmy zwracać szczególną uwagę na ich obecność oraz zawartość w diecie naszego kota. Nie należy beztrosko suplementować tych pierwiastków, ponieważ równowaga między nimi musi być zachowana. Ich nadmiary bądź niedobory w kocim organizmie mogą nie tylko wskazywać na błędy dietetyczne, ale też na poważne problemy zdrowotne, które powinny być szybko zdiagnozowane i leczone. Trzeba pamiętać, że to my odpowiadamy za zdrowie naszego kota, a brak wiedzy nie zwalnia nas z odpowiedzialności.

FAQ

Jak wiek kota wpływa na ilość wapnia i fosforu, które powinien spożywać?

Wiek ma duże znaczenie, jeśli chodzi o kocie zapotrzebowanie na wapń i fosfor. Zawartość fosforu w diecie kociąt powinna być zdecydowanie wyższa w okresie wzrostu i dojrzewania. Minimalne zapotrzebowanie kociąt to 0,84 g/100 g suchej masy pożywienia. Z wiekiem zapotrzebowanie na fosfor spada i stabilizuje się. Ze względu na duże ryzyko wystąpienia u kotów chorób nerek, w tym PChN, zaleca się kontrolowanie poziomu fosforu w diecie i podawanie karm raczej z niższą niż wyższą jego zawartością. Poziom wapnia jest zawsze uzależniony od poziomu fosforu. Należy dbać o to, aby stosunek wapnia do fosforu mieścił się w zalecanym przedziale, czyli 1-1,4/1.

Monika Sankowska – Dietetyczka, specjalistka ds. żywienia psów i kotów