Badanie kliniczne to pierwsza czynność, którą wykonuje lekarz weterynarii w trakcie wizyty, by określić status zdrowotny psa lub kota. Badanie to jest niezwykle ważne zarówno u zwierzęcia chorego, które ma objawy, jak i u zdrowego, np. podczas wizyty profilaktycznej.
Spis treści:
Podstawowe badanie kliniczne psa i kota – fizjologiczne wartości podstawowych parametrów
Chciałabym podkreślić, że badanie kliniczne nie jest wbrew pozorom prostym badaniem, a lekarze uczą się dobrze je wykonać naprawdę przez wiele lat. Jest ono niezwykle ważne, by zauważyć nieprawidłowość i jednocześnie precyzyjnie określić, co się dzieje u pacjenta. Następnie odpowiednio zlecić badania dodatkowe takie jak np. RTG czy badanie krwi. Doświadczenie, myślenie, wiedza i obserwacja zwierzęcia przez lekarza weterynarii są niezwykle istotne podczas badania klinicznego. Ponadto każda z tych czynności, np. ocena koloru błon śluzowych czy akcja serca, oceniana jest razem z inną, a nie osobno.
Czytaj także: Badanie krwi u psa – kiedy trzeba wykonać?
Uważam jednak, że każdy opiekun zwierzęcia powinien umieć samodzielnie określić lub zmierzyć podstawowe, fizjologiczne parametry życiowe u swojego pupila. Opiekun uzyskuje informację, czy faktycznie coś się dzieje i czy należy jechać do lekarza weterynarii, by ten w sposób fachowy zbadał psa i zdecydował o jego leczeniu. Jest to pomocne szczególnie, gdy jesteśmy poza domem, a do najbliższego gabinetu weterynaryjnego mamy daleko, bądź też w sytuacji paniki lub gdy z powodu niepokojących zachowań np. rozmawiamy w środku nocy z lekarzem przez telefon. Umiejętność określenia podstawowych parametrów pomoże nam zadecydować o konieczności wizyty lub też uspokoi nas.
Poniżej przedstawię 5 czynności, które każdy właściciel powinien umieć wykonać u swojego psa lub kota.
Badanie błon śluzowych
Bardzo ważnym elementem jest sprawdzenie błon śluzowych, ich koloru oraz wilgotności. Tak prosta czynność mówi nam wiele o stanie zdrowia psa. Fizjologicznie kolor błon śluzowych przypomina kolor świeżej szynki, czyli ma kolor różowy. Dodatkowo błony śluzowe powinny być śliskie, czyli wilgotne. Błony śluzowe najlepiej oglądać w jamie ustnej, czyli po prostu w pysku. Trzeba odchylić porządnie fafle (policzki) i obejrzeć je od wewnątrz, jednocześnie oceniając kolor dziąseł i całej jamy ustnej. Warto wiedzieć, jaki kolor błon śluzowych ma nasz zdrowy pies czy kot, gdy nic mu nie dolega, by móc w razie potrzeby od razu wychwycić zmianę ich koloru.
Błony śluzowe w przypadku choroby mogą stać się jaśniejsze, porcelanowe, a nawet zupełnie białe. Taki stan będzie towarzyszył przede wszystkim anemii i wszystkim chorobom, jakie ją wywołują (np. krwotok wewnętrzny, choroby serca, uraz śledziony czy babeszjoza). Ciemniejsze zabarwienie, gdy błony śluzowe stają się czerwone, może wystąpić przy przegrzaniu i udarze cieplnym. Sine błony śluzowe są niepokojącą oznaką zaawansowanej choroby serca. Żółte i pomarańczowe pojawiają się najczęściej przy podwyższonym poziomie bilirubiny we krwi (żółtaczka), co może wystąpić np. przy chorobach wątroby, serca czy chorobach zakaźnych.
Każda zmiana koloru błon śluzowych powinna nas zaniepokoić. Oczywiście, jeśli powstały one z powodu choroby, najczęściej pojawią się także inne objawy. Pamiętajmy, że kolor błon śluzowych może ulec zmianie np. po pogryzieniu barwiącej zabawki, rośliny, posiłku czy pogryzieniu barwiącej kostki. Dlatego nie ulegajmy zbyt szybko panice.
Jak wspomniałam błony śluzowe powinny być śliskie i wilgotne. Klejące i lepkie lub zupełnie suche świadczą o odwodnieniu.
Ocena jamy brzusznej
Następnie bardzo ważne jest zbadanie jamy brzusznej. Sprawdzamy wielkość powłok brzusznych, ich kształt oraz czy zachowana jest symetria. Warto także omacać delikatnie jamę brzuszną. Nikt tutaj nie będzie wymagał od opiekuna badania narządów jamy brzusznej. Staramy się delikatnie dotknąć obustronnie powłok brzusznych, za ostatnią linią żeber, a także niżej, bliżej zadu, tak by nie powodować bólu czy dyskomfortu u zwierzęcia. U zdrowego psa i kota jama brzuszna powinna być miękka, a zwierzę nie powinno wykazywać sprzeciwu przy jej dotyku.
Jeśli jama brzuszna jest twarda (jak deska), wzdęta (jak balon) lub pies lub kot po prostu nie pozwalają jej dotknąć – może to świadczyć o problemie związanym z narządami znajdującymi się w jamie brzusznej. W badaniu wyczuwalne są także duże nieprawidłowości jak np. powiększenie narządów, ciała obce, guzy czy nowotwory. Podobnie jak w przypadku oceny błon śluzowych właściciel powinien wiedzieć, jak fizjologicznie zachowuje się jama brzuszna u jego zwierzaka, tak by móc precyzyjnie wyłapać wszelkie odchylenia od normy.
Pomiar liczby oddechów (RR – respiratory rate)
Mierzymy je, obserwując ruchy klatki piersiowej, skrzydełek nosowych lub też używając lusterka przy jamie nosowej. Pies/kot może leżeć, siedzieć lub stać. Pamiętajmy, że wartości norm określane są dla zwierząt w spoczynku, nie w momencie podniecenia czy silnego stresu. Prawidłowy zakres liczby oddechów w czasie jednej minuty u psów w zależności od wieku oraz gabarytów (w tym także od rasy) wynosi 14-18, a u kotów 17-23.
| Gatunek i wiek zwierzęcia | Liczba oddechów/min |
| Pies dorosły | 14-18 |
| Szczenię | 20-22 |
| Kot dorosły | 17-23 |
| Kociak | 22-24 |
Pomiar tętna
Najczęściej mierzone jest na tętnicy udowej, po wewnętrznej stronie uda. Dłoń wsuwamy w pachwinę tak, by jej wewnętrzną częścią dotykać uda. Pod palcami po wewnętrznej stronie uda znajduje się tętnica udowa. Tętno najlepiej liczyć w ciągu 15 sekund, a następnie wartość pomnożyć czterokrotnie (wartość zmierzona w 15 sekund x 4). Tętno można mierzyć u zwierząt zarówno w pozycji stojącej, jak i leżącej. Wartości prawidłowego tętna u psów w zależności od wieku oraz gabarytów (w tym także rasy) wynoszą 70-160/min, a u kotów 120-140/min. Oprócz częstotliwości dobrze jest umieć określić miarowość tętna, jego wypełnienie, napięcie naczyń i czy w obu kończynach tętno jest jednakowe.
| Gatunek i wiek zwierzęcia | Tętno/min |
| Pies dorosły rasy małej | 80-160 |
| Pies dorosły rasy dużej | 60-120 |
| Szczenię | 100-180 |
| Kot dorosły | 100-120 |
| Kociak | 130-140 |
