Wymioty u psa – co oznaczają i kiedy udać się do lekarza?

Wymioty u psów to dość częsta przypadłość. Często się zdarza podczas spaceru, że pies podje sobie trawę, w konsekwencji czego zwymiotuje. Inny psiak, z delikatnym i wrażliwym żołądkiem, zwymiotuje rano przed posiłkiem i nie wiążą się z tym większe konsekwencje. U jeszcze kolejnych psów wymioty zdarzają się podczas podróży autem czy przeżywania silnego stresu. Są też takie przypadki, gdy pies zaczyna wymiotować z zupełnie nieznanej przyczyny. Wtedy najczęściej podejrzewamy, że po prostu zjadł coś na spacerze lub zaraził się jakąś infekcją. W większości wypadków właściciel obserwuje psa i zastanawia się, czy trzeba już jechać do gabinetu weterynaryjnego. Należy wiedzieć, że nie wszystkie wymioty są takie same. Jest to bowiem częsty objaw wielu chorób. Wymioty występują zarówno przy lekkich niestrawnościach, jak i przy groźnych chorobach zakaźnych czy neurologicznych. Treść wymiotów oraz sposób ich oddawana mogą być różne. Na tej podstawie wyróżnia się wymioty ostre, przewlekłe i krwawe. Każda sytuacja, gdy pies wymiotuje, jest inna i należy do niej podejść indywidualnie. W artykule postaram się scharakteryzować pokrótce psie wymioty, tak abyś jako właściciel wiedział, jak postępować ze swoim czworonogiem.

Zacznijmy od podstaw. Wymioty to objaw polegający na nagłym opróżnieniu żołądka i jelit przez jamę ustną. Jest to objaw aktywny, w czasie którego uruchomiona jest praca tłoczni brzusznej (mięśni brzucha, klatki piersiowej i przepony), sterowany przez ośrodek wymiotny znajdujący się w rdzeniu przedłużonym. Jest to jednocześnie odruch obronny organizmu, powstający w wyniku działania jakieś przyczyny (np. trucizny). Wymioty to także podstawowy objaw wielu chorób.

Wśród przyczyn wymiotów wymienia się:

1. Chorobę lokomocyjną
2. Spożycie substancji powodujących wymioty, takich jak:

• leki przyjmowane doustnie (niesteroidowe leki przeciwzapalne, antybiotyki, leki kardiologiczne)
• toksyczne substancje chemiczne (detergenty, środki ochrony roślin, trutki)
• rośliny trujące

3. Niedrożność w przewodzie pokarmowym, której przyczyną mogą być:

• ciała obce w żołądku lub jelitach
• nowotwory
• skręcenie jelit
• rozszerzenie i skręt żołądka
• wgłobienie jelit
• niedrożność odźwiernika żołądka

4. Zapalenia i podrażnienia narządów jamy brzusznej (przewodu pokarmowego):

• zapalenie jelit, żołądka (nieswoiste, krwotoczne)
• pasożyty
• choroby zakaźne (nosówka, parwowiroza)

5. Choroby toczące się poza układem pokarmowym, takie jak:

• mocznica
• choroby wątroby
• zapalenie trzustki, zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki
• zapalenie otrzewnej
• ropne zapalenie macicy (ropomacicze)
• choroba Addisona (niedoczynność kory nadnerczy)
• choroby ośrodkowego układu nerwowego (nowotwór mózgu, zapalenie opon mózgowych)
• zapalenie ślinianek

5. Inne czynniki, takie jak:

• przejedzenie
• niepożądana reakcja na pokarm (nadwrażliwość pokarmowa)
• zaburzenia behawioralne
• silne zaparcia
• idiopatyczne zwolnienie motoryki przewodu pokarmowego
• dysautonomia przewodu pokarmowego
• zespół porannych wymiotów
• nudności pozabiegowe (występujące po przebytej narkozie)

W zależności od przebiegu rozróżniamy wymioty ostre, przewlekłe i z domieszką.

Wymioty ze względu na zawartą treść można podzielić na:

• Wymioty treścią pokarmową – występują najczęściej w pierwszej fazie wymiotów ostrych oraz w wymiotach przewlekłych; treść może być całkowicie niestrawiona lub też częściowo nadtrawiona – sugeruje to, że przyczyna wymiotów najprawdopodobniej tkwi w chorobie żołądka lub też że pies zjadł coś szkodliwego; bywa, że w treści wymiotów widoczne są fragmenty np. pogryzionej zabawki.
• Wymioty żółcią – są koloru żółtego lub żółtobiałego, często z widoczną pianą. Bywa, że nie jest to typowa żółć, a jedynie sok żołądkowy pochodzący z pustego żołądka. Pojawiają się w kolejnej fazie wymiotów ostrych lub przy wymiotach przewlekłych podczas oddawania rano, na czczo. Wymioty typową żółcią pochodzą z jelit (dokładniej z dwunastnicy, gdzie jest ona wydzielana) i najczęściej świadczą o problemach jelitowych.
• Wymioty kałowe – pochodzą z dalszego odcinka przewodu pokarmowego, a dokładniej z jelita cienkiego. Mogą występować zarówno przy wymiotach ostrych, jak i przewlekłych; często zdarzają się przy niedrożności dalszego odcinka przewodu pokarmowego czy przy zaparciach.
• Wymioty krwiste – z zawartością krwi. Wyróżnia się je także wraz z wymiotami ostrymi i przewlekłymi. Jako że są poważnym objawem choroby – więcej o nich w dalszej części tekstu.
• Wymioty ostre

Wymioty ostre to, najprościej mówiąc, wymioty nagłe. Pojawiają się z dnia na dzień i są dość częste, powyżej trzech razy na dobę. Najczęściej u psów pojawiają się wskutek spożycia drażniącej substancji czyli zatrucia lub spożycia ciała obcego, które doprowadziło do niedrożności przewodu pokarmowego. Szczególnie często zdarza się to wśród szczeniąt i młodych psów. Ostre wymioty wstępują także w przebiegu chorób zakaźnych, takich jak parwowiroza, jak również w przebiegu ostrego zapalenia jelit lub innych narządów jamy brzusznej. Ostre wymioty charakteryzują również zapalenie trzustki, zapalenie otrzewnej czy – nierzadko diagnozowane u suk – ropomacicze. Wśród przyczyn ostrych wymiotów znajdziemy także choroby ośrodkowego układu nerwowego, wszelkie nowotwory czy zarobaczenie.

Wymioty ostre początkowo zawierają treść żołądka i jelit, następnie jedynie sok żołądkowy lub żółć. Bywa, że ostre objawy doprowadzają do sytuacji, w której pies nie ma już czym wymiotować, pozostaje jedynie pusty odruch wymiotny.

Wymioty ostre wymagają natychmiastowej interwencji weterynaryjnej. Często towarzyszy im ogólne osłabienie psa. Nie dzieje się tak jednak zawsze. Pamiętajmy, że wymiotom ostrym nie muszą towarzyszyć i często nie towarzyszą biegunka czy inne objawy. Jeśli więc widzimy, że pies wymiotuje często, a w szczególności gdy wymiotuje po próbie zjedzenia posiłku czy wypiciu wody, należy udać się jak najszybciej do gabinetu weterynaryjnego.

Pacjentów z wymiotami ostrymi możemy podzielić na tych, którzy są w stanie dobrym, w stanie ciężkim, i takich, u których przyczyna wymiotów jest oczywista (np. zjedzenie kości). Od tego zależy dalsze postępowanie.

Ostre wymioty przy ciężkim stanie pacjenta wymagają szybkiej interwencji i diagnostyki. Podstawowe badania to badanie kliniczne, wywiad z właścicielem, badania obrazowe RTG i USG oraz badania krwi: morfologia wraz z biochemią. Jeśli znajdujemy przyczynę w postaci ciała obcego widocznego na RTG lub też z wywiadu dowiadujemy się, że pies zjadł coś szkodliwego w ostatnim czasie, wiemy, jak postępować. Najczęściej jednak nie znamy przyczyny wymiotów. Nie jest łatwo dojść szybko do tego, co tak naprawdę jest ich powodem – czy faktycznie pies coś zjadł, czy też mamy do czynienia z chorobą narządową. Dlatego niezbędne są badania diagnostyczne. Najważniejsze jednak w pierwszym momencie jest ustabilizowanie pacjenta i zahamowanie odruchu wymiotnego. Leczenie objawowe polega na nawadnianiu psa w celu ustabilizowania równowagi kwasowo-zasadowej i elektrolitowej organizmu. Podawane są środki osłonowe na żołądek, środki przeciwwymiotne, rozkurczowe lub przeciwzapalne – jeśli zwierzę ich wymaga. Jeżeli znamy przyczynę – należy ją usunąć jak najszybciej (np. przez operacyjnie usunięcie ciała obcego) lub też wdrożyć leczenie celowane zdiagnozowanej inną choroby (np. parwowirozy). Zdarza się tak, że nie znajdujemy przyczyny wymiotów, a leczenie objawowe na drugi dzień przynosi już rezultaty. Stan psa jest zdecydowanie lepszy. Dzieje się tak przy lekkich niestrawnościach czy infekcjach wirusowych. Jeśli jednak mimo leczenia objawowego przez 2-4 dni wymioty nie ustępują, a nie znaleziono konkretnej przyczyny, należy rozszerzyć diagnostykę. Do badań dodatkowych należy RTG z kontrastem (mimo że nie widać ciała obcego, należy dokładniej sprawdzić drożność przewodu pokarmowego; pamiętajmy, że są ciała obce niecieniujące, czyli niewidoczne w RTG, lub też mogą być inne powody, np. wgłobienie jelit czy nowotwór). Przeprowadzamy też dodatkowe badania biochemiczne – dokładniejsze, np. w celu oceny czynności wątroby – dodatkowe badania kału, moczu, badanie endoskopowe wraz z biopsją. Niekiedy należy zdecydować się na laparotomię diagnostyczną, czyli otwarcie jamy brzusznej i sprawdzenie przez lekarza chirurga narządów wewnętrznych. Zdarza się bowiem, że w badaniach obrazowych nie mamy jasnej sytuacji i nie możemy postawić diagnozy, a w trakcie zabiegu okazuje się, że coś jednak jest obecne w jelitach i powoduje wymioty.

Wymioty przewlekłe

O wymiotach przewlekłych mówimy, gdy trwają minimum 7 dni. Nie są one intensywne i zazwyczaj występują raz w ciągu dnia. Stan pacjenta nie jest ciężki, ale wymioty mogą znacząco wpływać na jego kondycję zdrowotną. Taki objaw jest wskazaniem do wizyty w gabinecie weterynaryjnym. Gdy wymiotom towarzyszą inne objawy, jak np. brak apetytu, gorączka czy biegunka, należy pokazać się z psem jak najszybciej. Również brak stolca przez 2-3 dni powinien skłonić właściciela do szybkiej kontroli w gabinecie. Bowiem nie każda niedrożność przewodu pokarmowego wywołuje ostre wymioty. Zwlekanie w takiej sytuacji może przyczynić się do poważnego zapalenia i martwicy w przewodzie pokarmowym.

Wymioty przewlekłe najczęściej zawierają treść pokarmową (w szczególności gdy zwierzę regularnie przyjmuje posiłki). Może ona być częściowo strawiona bądź też całkowicie niestrawiona. Zdarzają się też wymioty żółcią, np. w zespole porannych wymiotów. Wśród przyczyn wymiotów przewlekłych znajdziemy między innymi: niedrożności jelit (np. spowodowane nowotworami), choroby zapalne żołądka i jelit, mocznice, niewydolność lub chorobę wątroby, zapalenie otrzewnej, niewydolność nerek, ale także choroby ośrodkowego układu nerwowego, jak zapalenie opon mózgowych. Wymienia się także przejedzenie, zaburzenia behawioralne i stres. Jak widać, przyczyn wymiotów jest wiele i są bardzo różnorodne. Stąd diagnostyka chorób przewlekłych niekiedy wymaga czasu. Podstawowe postępowanie niewiele rożni się od postępowania przy wymiotach ostrych. Zaczynamy od badania klinicznego pacjenta, wywiadu i rozmowy z właścicielem. Następnie należy przeprowadzić badania krwi, badania obrazowe (RTG, USG). Leczenie celowane wprowadzamy, gdy została znaleziona konkretna choroba. Jeśli nie, wdraża się leczenie objawowe. Jeśli wymioty nie ustępują w przeciągu kilku dni, decydujemy się na dalszą, rozszerzona diagnostykę. W przypadku wymiotów przewlekłych diagnostyka może wymagać badań takich jak: jak badanie endoskopowe (gastroskopia, kolonoskopia) wraz z pobraniem wycinków do badań (biopsja), badanie CT (tomografia komputerowa), czy otwarcia jamy brzusznej (laparotomii diagnostycznej).

Wymioty z krwią

Krwawe wymioty to bardzo poważny objaw. Pierwsze, co trzeba dokładnie określić, to czy pies faktycznie wymiotuje krwią, czy ma miejsce krwawienie np. w wyniku skaleczenia w jamie ustnej lub urazu zęba. W tych przypadkach krwawienie i wypluwanie krwi może być przez właściciela mylone z wymiotami. Podobnie krwioplucie w przypadku innych chorób przewlekłych, np. układu oddechowego. Należy także określić, czy widoczna w treści wymiotów krew jest świeża (czerwona), czy widoczne są skrzepy (ciemnoczerwone „obłoczki”), czy jest to nadtrawiona krew (najczęściej wygląda jak fusy po kawie). Jest to istotne, gdyż w zależności od przyczyny krwawienie będzie inne.

Wymioty z domieszką krwi mogą występować zarówno w formie ostrej, jak i przewlekłej. Silne krwawienia najczęściej opisywane są jako wymioty ostre.

Krwawe wymioty pojawiają się w przebiegu chorób takich jak np.:

• owrzodzenia i nadżerki w żołądku lub dwunastnicy
• nowotwory przewodu pokarmowego
• nadkwasowość żołądka (np. w przebiegu mastocytomy)
• zapalenie żołądka (ostre lub krwotoczne)
• choroby przełyku (guzy, nowotwory, urazy)
• choroby układu oddechowego (skręt płuc, nowotwór płuc)
• zaburzenia związane z układem krzepliwości krwi, koagulopatie (niedobory czynnika krzepnięcia, małopłytkowość)
• a także po spożyciu leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych)

 

Postępowanie przy wymiotach ostrych i krwawych zależy od ich przyczyny. Przede wszystkim należy ustabilizować pacjenta, w szczególności gdy jest w stanie wstrząsu. Należy podać mu odpowiednie płyny dożylnie oraz leki przeciwwymiotne i przeciwkrwotoczne. Następnie należy wykonać podstawowe badania (badanie kliniczne, wywiad z właścicielem) oraz badania krwi, w tym – bardzo ważną – morfologię. Istotne są także badania biochemiczne, w tym wartość białka całkowitego. Na tej podstawie lekarz może stwierdzić, jak duże jest krwawienie oraz czy pies wymaga transfuzji krwi. Następnie lekarz stara się określić, gdzie krwawienie jest zlokalizowane. W tym celu wykonuje się badanie endoskopowe (w szczególności gdy jest podejrzenie pęknięcia wrzodu w żołądku), badanie RTG w celu wykluczenia ciała obcego czy badanie USG jamy brzusznej. Leczenie objawowe bez znalezionej konkretnej przyczyny nie powinno trwać dłużej niż 2-5 dni. Jeśli wymioty nadal się utrzymują, należy przeprowadzić dokładniejszą diagnostykę pacjenta (badanie CT, laparoskopia diagnostyczna etc.).

Co z wymiotami, które zdarzają się sporadycznie?

O psach podjadających trawę w celu wywołania wymiotów już pisałam w osobnym artykule (link). Trawa działa drażniąco na przewód pokarmowy i w przypadku, gdy psu coś zalega w żołądku czy dokucza niestrawność, zwierzę zaczyna ją podjadać. Niektórzy uważają to za zjawisko fizjologiczne, inni zaś za naganne zachowanie. Zjadanie niewielkich ilości trawy w celu wywołania wymiotów, od czasu do czasu, nie stanowi problemu. Jednak zdarza się, że podjadając trawę psy bardziej robią sobie krzywdę, niż poprawiają samopoczucie. Kłęby trawy w żołądku nierzadko doprowadzają do niedrożności przewodu pokarmowego.

Właściciele psów z nadwrażliwością pokarmową doskonale wiedzą, że jeśli pies zje cokolwiek spoza listy dozwolonych produktów, najprawdopodobniej zwymiotuje i będzie się źle czuł przez kilka godzin. To samo dotyczy alergików pokarmowych (ok. 10% z nich ma objawy ze strony układu pokarmowego) czy też ras wrażliwych gastrycznie, jak maltańczyki i pomeraniany. W tej grupie znajdą się także psy podjadające śmieci podczas spacerów, którym niektóre „zdobycze” mogą na chwilę zaszkodzić. W takich przypadkach należy obserwować, czy u psa nie rozwiną się dodatkowe objawy. Należy przez kilka godzin przegłodzić pieska, a następnie wrócić do niewielkich ilości stałej karmy. Pamiętajmy, że takim psom parę razy ujdzie na sucho podjadanie, jednak każdy kolejny incydent wymiotów osłabia ich przewód pokarmowy. Tak więc starajmy się nie urozmaicać diety pupila i pilnować, aby nie był dokarmiany ze stołu. Na spacerach należy psa przywoływać, gdy widzimy, że coś podjada, a w gościach informować, że piesek nie może nic jeść poza swoimi smaczkami. Każda bowiem taka niestrawność czy każdy epizod wymiotów mogą pociągnąć za sobą poważniejsze konsekwencje, jak zapalenie żołądka, niewydolność wątroby czy zapalenie trzustki.

U niektórych psów przyczyna przewlekłych wymiotów może tkwić w nieprawidłowym karmieniu. Źle dobrany rodzaj karmy czy sposób karmienia powoduje silne podrażnienie żołądka. Zdarza się, że psy przygarnięte ze schroniska czy z fundacji, które miały nieciekawą przeszłość i do tej pory żywiły się odpadkami, mają problemy z trawieniem normalnych i pełnowartościowych karm. Jeśli jako właściciel podejrzewasz, że to właśnie karma ma znaczenie, skonsultuj się z lekarzem weterynarii, aby dobrać jak najlepszy sposób karmienia psa i poprawić jego trawienie. Na rynku dostępne są karmy gotowe o delikatnym składzie, który nie podrażnia żołądka. Można też dobrać łagodną dla żołądka dietę domową. Warto w takich sytuacjach stosować leki osłonowe na żołądek (z przepisu lekarza weterynarii), dodatek siemienia lnianego i częstsze karmienie małymi porcjami w ciągu dnia.

W przypadku choroby lokomocyjnej wymioty najczęściej występują w kilkanaście minut od rozpoczęcia jazdy samochodem. Warto przyzwyczajać psa od małego do tego środka transportu, wtedy wymioty najczęściej z czasem ustają. Pamiętajmy, aby w takim wypadku przed podróżą nie przekarmiać psa. Jeśli u naszego pupila wymioty są intensywne, należy przed podróżą podać mu leki weterynaryjne ograniczające nudności i wymioty. Jeśli psu towarzyszy także duży stres, warto wziąć pod uwagę zmianę środka transportu. Część psów w pociągu czuje się znacznie lepiej.

Postępowanie przy wymiotach u psów (podsumowanie):

• Obserwacja psa – czy jest dodatkowo osłabiony? Czy występują jakieś inne objawy poza wymiotami, np. biegunka, bóle brzucha, zaparcie?
• Ocena, czy wymioty są ostre czy przewlekłe. Czy zdarzają się tylko okazjonalnie, np. podczas jazdy samochodem?
• Ocena treści wymiotów – czy jest w niej pokarm (strawiony czy nie), żółć? Czy wymioty zawierają krew lub jej ślady ? Czy widoczne są fragmenty elementów niejadalnych (zabawki, foliowej torebki)?
• Analiza – czy pies mógł zjeść coś szkodliwego w ostatnich godzinach? Czy mógł połknąć ciało obce w przeciągu doby? Czy zjadł coś poza swoimi posiłkami w ostatnim dniu?
• Wprowadzenie głodówki – nie podajemy posiłku przez ok. 12-24 godzin lub też po kilku godzinach próbujemy podać niewielka ilość karmy bytowej. Obserwujemy.
• Próba z wodą do picia (najlepiej letnią) – najwcześniej po ok. 30 minutach od ostatnich wymiotów. Jeśli wymioty wystąpią zaraz po napiciu się, należy udać się do lekarza weterynarii.
• W kolejnych dniach warto zastosować dietę lekkostrawną – i małe porcje, częstsze podawanie posiłków (nawet 5 w ciągu dnia), dodatek siemienia lnianego czy leków osłonowych na żołądek (wydanych z przepisu lek. wet.).
• Uspokojenie psa, w szczególności gdy wystąpiła reakcja stresowa.
• Ograniczenie wysiłku fizycznego w kolejnej dobie, a nawet kolejnych dniach.
• Obserwacja psa przez kolejne dni.
• Właściciele czworonogów powinni także potrafić odróżnić wymioty od ulewania. W tym drugim przypadku treść pokarmowa również jest wydalana przez jamę ustną, jedna odbywa się to biernie, bez odruchu wymiotnego. Jest to duża różnica dla lekarza weterynarii, wymaga innego podejścia zarówno diagnostycznego, jak i leczniczego.
• Zdarza się, że wymioty pojawiają się na skutek zupełnie innej choroby – np. męczącego kaszlu w zakaźnym kaszlu kenelowym – czy u psów brachycefalicznych (mopsy, buldożki francuskie, pekińczyki etc.) w upalne dni dochodzi do wymiotów śliną nagromadzoną w jamie ustnej i przełyku. Warto zwrócić na to uwagę i poinformować o tym lekarza podczas wizyty.

 

W przypadku wymiotów ostrych, krwawych, wymiotów, które nawracają po próbie podania wody czy posiłku lub też, gdy towarzyszą im jakiekolwiek niepokojące inne objawy – należy udać się jak najszybciej do lekarza weterynarii. W przypadku, gdy podejrzewamy, że pies mógł zjeść ciało obce bądź szkodliwą substancję – również należy niezwłocznie udać się do placówki weterynaryjnej.

 

Rodzaj wymiotów Twojego psa, to, czy są ostre czy przewlekłe, kiedy się zaczęły, jak długo trwają, co zawierają, oraz to, jak pies wymiotuje – są to bardzo ważne informacje, które lekarz weterynarii będzie chciał od Ciebie uzyskać. Na tej podstawie jest w stanie rozpocząć diagnostykę we właściwym kierunku, aby jak najszybciej znaleźć przyczynę problemu. Oczywiście wiąże się to z szybszym wyleczeniem pacjenta i szybszą jego rekonwalescencją. Dlatego też dokładne opisanie wymiotów psa lub pokazanie zdjęcia ich treści lekarzowi weterynarii nie jest niczym nieprzyjemnym czy wstydliwym, a wręcz dobrym zachowaniem właścicieli. Wymioty ostre wymagają natychmiastowej interwencji, dlatego leczenie ich na własną rękę czy też przeczekanie nie jest wskazane. Diagnostyka wymiotów, w szczególności tych przewlekłych, często wymaga dokładniejszych badań, a zatem i cierpliwości ze strony opiekuna. W zależności od wykrytej choroby wdraża się odpowiednie leczenie celowane bądź objawowe oraz, jeśli pacjent tego wymaga, zmienia się dietę psa. Wymioty okazjonalne u psów z wrażliwym układem pokarmowych czy przy chorobie lokomocyjnej powinny być zawsze ograniczane do minimum. Jak można wywnioskować w powyższego artykułu, powodów wymiotów może być n prawdę wiele, dlatego warto obserwować swojego psa aby w razie ich wystąpienia wiedzieć, jak postępować.

Małgorzata Glema, lekarz weterynarii