Spis treści:
Dysplazja – wielu właścicieli zna doskonale to słowo, ale nie do końca rozumie, na czym ten problem polega. Kupując szczeniaka, często próbujemy zagłębić się w temat, aby mieć pewność, że szczenię będzie zdrowe. Jednak by zrozumieć pojęcie dysplazji, warto zaznajomić się nieco z anatomią stawów u psów oraz dokładniej poznać to, na czym dysplazja polega i czy da się w 100% jej zapobiec?
Dysplazja u psa to, najogólniej mówiąc, rozluźnienie struktur stawowych. Nazwą tą określa się szereg nieprawidłowości występujących w obrębie stawu. Problem dysplazji u psów najczęściej dotyczy stawów biodrowych i łokciowych.
W przypadku dysplazji stawu biodrowego zauważalna jest najczęściej nieprawidłowa budowa panewki stawowej (jej spłycenie), w związku z czym głowa kości udowej nie jest prawidłowo utrzymywana. W konsekwencji dochodzi do jej nadwichnięcia. Określa się ją wtedy jako „luźną”. Nierzadko stwierdza się także nieprawidłowości i zmiany kształtu w obrębie samej głowy kości udowej. Tak nieprawidłowo wyglądający i jednocześnie nieprawidłowo funkcjonujący staw powoduje tarcie między kośćmi podczas poruszania się czworonoga. W ten sposób powstaje stan zapalny, a w jego efekcie pojawiają się zmiany wytwórcze (osteofity). Taki zmęczony staw wpływa na całą mechanikę ruchu, powodując, że kończyna staje się sztywna, a pies ogranicza jej używanie. Mniejsza aktywność fizyczna psa sprzyja przybieraniu na wadze, co dodatkowo pogarsza sytuację.
Należy tu dodać, że zwierzę z dysplazją już od samego początku czuje dyskomfort podczas poruszania się. Najpierw odczuwa jedynie nieprzyjemne tarcie, do którego się przyzwyczaja. Później pojawia się ból, który staje się coraz silniejszy. Pies adaptuje się do dyskomfortu i bólu, jednak z wiekiem, gdy pojawiają się już silne zwyrodnienia, ból może stać się nie do zniesienia. Z czasem staje się przewlekły, a taki ból bardzo trudno znieść farmakologicznie.
Mówiąc o dysplazji, należy także uświadomić właścicieli, że u większości psów problem ten dotyczy nie tylko stawów biodrowych, ale także łokciowych, o czym często się zapomina. Stawy łokciowe utrzymują ok. 60% masy ciała czworonoga. Utrzymują one głowę, kark oraz klatkę piersiową. Tak więc są nawet bardziej obciążane niż stawy biodrowe podczas codziennego ruchu czworonoga. Występująca w ich obrębie luźność także doprowadza do licznych nieprawidłowości związanych ze wzrostem kości łokciowej i promieniowej.
Rasy szczególnie narażone na dysplazję to: owczarki niemieckie, labradory i golden retrievery oraz molosy, takie jak dogi niemieckie, nowofundlandy czy bernardyny.
Jakie czynniki wpływają na pojawienie się dysplazji stawów?
Dysplazja to choroba polietiologiczna, czyli powodowana przez wiele czynników. Przede wszystkim skłonność do niej to cecha genetyczna, uwarunkowana wieloma genami. Innymi słowy – dziedziczenie tej cechy nie jest proste. Tak więc fakt, iż rodzice nie są obarczeni tym problemem, nie oznacza, że szczeniak nie będzie cierpiał na dysplazję (choroba może być przekazywana przez zdrowe osobniki, które są nosicielami genów dysplazji).
Nie rozpoznano dotychczas konkretnych genów odpowiedzialnych za rozwój tej choroby, ale uważa się, że ta informacja genetyczna jest zapisana nie w jednym, ale w wielu genach. Jest to bardzo ważne, w szczególności gdy decydujemy się na psa rasy obciążonej tą wadą. Należy być świadomym ryzyka i warto sprawdzić pod tym kątem drzewo genealogiczne zwierzęcia. Jednak mimo wykluczenia tego problemu w historii przodków czworonoga nie można być pewnym, że szczenię będzie zdrowe. Jak już wspomniałam, choroba ta jest wieloprzyczynowa – wpływ na jej rozwój mają także czynniki środowiskowe.
Nadmierne tempo wzrostu, nieprawidłowe żywienie, w tym niewłaściwa suplementacja wapnia w okresie wzrostu, niewłaściwa waga oraz niewłaściwy rodzaj wykonywanych ćwiczeń mogą zwiększyć prawdopodobieństwo rozwoju dysplazji u psów, które mają do niej genetyczne predyspozycje. Niestety w swojej praktyce lekarskiej niejednokrotnie widziałam rodowodowe psy z zaawansowaną dysplazją w młodym wieku, mimo iż ich rodzice byli wolni od choroby.
Objawy dysplazji u psów
Objawy związane z dysplazją w obrębie omawianych stawów mogą wystąpić już u kilkumiesięcznego psiaka. Ale mogą ujawnić się także w późniejszym wieku. Tu nie ma reguł. Najczęstsze objawy to: niechęć do ruchu, kulawizna, sztywność stawów.
Psy chore nie chcą wchodzić po schodach, a bieg przypomina bardziej królicze susy niż naprzemienny ruch kończyn. Wszystkie te symptomy mogą świadczyć o dysplazji, jednak nie określają jej stopnia, czyli zaawansowania. Brak objawów nie oznacza, że pies jest wolny od dysplazji. Większość osobników do 2. roku życia nie wykazuje żadnych objawów mimo rozwijającej się choroby. W niektórych przypadkach zdjęcia rentgenowskie pokazują duże zmiany strukturalne w stawie, a pies swobodnie się porusza bez oznak bólu. W innych zaś pies może wykazywać silną kulawiznę, podczas gdy jego radiogramy nie pokazują dużych patologii. Wynika to z różnego stopnia zaawansowania dysplazji w stawie, różnej masy mięśniowej, wielkości czy budowy zwierzęcia.
Podobnie jest z objawami zwyrodnienia i związanej z nim sztywności stawów – mogą pojawić się one w późnym wieku, np. ok. 8.-10. roku życia, podczas gdy u innego psa objawy sztywności pojawią się między 4. a 6. rokiem życia. Psy z dysplazją stawów biodrowych mogą wykazywać charakterystyczny chód lub odstawiać łapę np. podczas siedzenia. Kulawizna, jeśli występuje, jest niewielka. Przy dysplazji stawu łokciowego łapa może być sztywna bądź nienaturalnie odstawiana przez psa. Należy tu wspomnieć, że pies, który cierpi na dysplazję, nie musi kuleć ani mieć problemów z poruszaniem się. Jest to mit, niestety wciąż powtarzany przez właścicieli czy hodowców. Jedynym sposobem na wykluczenie dysplazji jest badanie obrazowe, takie jak RTG czy CT, wraz z badaniem ortopedycznym.
Najczęstsze objawy dysplazji stawów biodrowych:
- Zmniejszenie codziennej aktywności
- Zmniejszony zakres ruchów – np. pies przestaje chodzić po schodach
- Powolne siadanie i wstawanie
- Kołysanie zadem podczas chodu
- Bieganie „jak królik”
- Utrata masy mięśniowej tylnych kończyn (ud)
- Sztywność kończyn
- Kulawizna kończyn miednicznych
W jaki sposób zdiagnozować dysplazję stawów u psa?
Dysplazję diagnozuje się na podstawie badania ortopedycznego oraz badań obrazowych. Tylko i wyłącznie na podstawie radiogramu jesteśmy w stanie wykluczyć bądź potwierdzić dysplazję konkretnego stawu oraz określić stopień jej zaawansowania. Zdjęcie RTG wykonuje się w odpowiednich pozycjach, w zależności od wykonywanej metody (OFA, PennHIP).
Metoda OFA to najbardziej rozpowszechniona metoda mająca zobrazować nam stan stawów biodrowych. Ocenia się w niej obrys i strukturę kości oraz głębokość pokrycia głowy kości udowej przez panewkę. Metoda PennHIP to ocena radiogramów tzw. dynamicznych w odpowiednich pozycjach wraz z obliczeniem indeksu kompresji i dystrakcji. Badanie rentgenowskie zawsze wykonuje się w pełnej sedacji pacjenta (w znieczuleniu ogólnym), gdyż pies bez znieczulenia nie pozwoli się ułożyć w wymagany sposób do zdjęć. Wówczas podczas wykonywania manewrów na stole RTG staje się nerwowy, spięty, a całe badanie najczęściej jest dla niego traumą. Dodatkowo samo zdjęcie jest niediagnostycznie – co oznacza, że można na jego podstawie postawić diagnozy. Dlatego też wszystkie światowe organizacje radiologiczne i ortopedyczne dopuszczają do oceny bioder tylko zdjęcia w pełnej sedacji pacjenta. Znieczulenie jest krótkotrwałe i jeżeli zwierzę jest zdrowe, ma aktualne wyniki badań krwi, to nie należy się go obawiać. W celu oceny stawu biodrowego wykonuje się zazwyczaj jedną projekcję RTG w odpowiednim ustawieniu (najczęściej z wyciągniętymi i odpowiednio zrotowanym do przyśrodka kończynami). W tym celu układa się zwierzę w specjalną rynienkę bądź właściciel trzyma pieska podczas wykonywania zdjęć RTG. Na potrzeby oceny stawów łokciowych wykonuje się minimum 3 projekcje zdjęć na jeden staw łokciowy. Aktualna wiedza medyczna podaje jednak, że najlepszym badaniem w celu wykluczenia dysplazji stawów łokciowych jest badanie tomograficzne (CT).
