Kaszel u psa/kaszel kenelowy – przyczyny, objawy, leczenie

Kaszel to dość częsty objaw, który towarzyszy nam podczas infekcji w czasie jesienno-zimowym. Czy u psów kaszel pojawia się często? – niekoniecznie. Jednak gdy już się pojawi, trudno go nie zauważyć. Pies kaszle często i głośno, w szczególności po wysiłku fizycznym, napiciu się chłodnej wody czy w nocy. Przy tym wygląda tak, jakby próbował coś wypluć i jakby nie mógł złapać powietrza. Hałasuje przy tym na cały dom. Nierzadko salwy kaszlu kończą się odpluwaniem, ulewaniem, a nawet odruchem wymiotnym.

O czym może świadczyć kaszel u psa?

Kaszel może być objawem wielu chorób. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że kaszel nie zawsze świadczy o chorobie układu oddechowego. A ten, który występuje w szczególności w nocy i po nocy (wraz z odkrztuszaniem), bardzo często towarzyszy zaawansowanym chorobom serca. Przewlekłe charczenie i kasłanie mogą świadczyć o zapadzie tchawicy, chorobie charakterystycznej dla ras małych.

Zdarza się, że co jakiś czas, np. co kilka tygodni, pies ma kilkuminutowe ataki kichania i kaszlu. Może to sugerować kaszel wsteczny u psa, chorobę z pozoru niegroźną, jednak wymagającą dokładniejszej diagnostyki. Kaszel może także występować przy robaczycy.

Jednak najczęściej towarzyszy on właśnie zapaleniu dróg oddechowych – górnych i dolnych. Kaszel u psów, podobnie jak u ludzi, może być suchy, mokry lub mieszany. Zazwyczaj nie jest to jedyny objaw choroby u psa. Zwykle poza kaszlem występuje brak apetytu, posmutnienie, katar czy gorączka. Jedną z chorób dróg oddechowych, charakteryzującą się jedynie kaszlem, jest kaszel kenelowy. Jest to najczęstsza choroba zakaźna występująca u psów, dlatego to na niej skupię się w dalszej części artykułu.

Czym jest kaszel kenelowy?

Kaszel kenelowy to inaczej zakaźne zapalenie krtani i tchawicy lub tchawicy i oskrzeli. Bardzo często nazywany jest kaszlem psiarniowym, czy też właśnie kenelowym, ze względu na to, że występuje tam, gdzie jest większe skupisko psów. Schroniska, hodowle, hotele dla psów, miejsca wystaw, zawodów sportowych, prowadzenia treningów i szkoleń dla czworonogów – to właśnie tam psy łatwo mogą się zarazić. Choroba pojawia się nagle i bardzo szybko rozprzestrzenia się pomiędzy czworonogami. Do zakażenia dochodzi  drogą kropelkową, czyli wystarczy, że chory pies kichnie, a już kolejny się zaraża. Kaszel kenelowy rozprzestrzenia się bardzo szybko, dlatego często mówi się o wybuchu tej zakaźnej choroby na danym terenie czy np. po wystawie psów. Łatwo można zauważyć też sezonowość tej choroby – zazwyczaj pojawia się ona jesienią i wczesną wiosną.

Choroba ma charakter polietiologiczny, co oznacza, że wywoływana jest przez wiele drobnoustrojów. Najważniejsze i niezbędne do powstania kaszlu kenelowego są: wirus parainfluenzy typu 2 (CPIV), adenowirus typu 2 (CAV2) oraz bakteria Bordetella bronchiseptica. Oprócz tego chorobę mogą wikłać mykoplazmy, reowirusy, herpeswirus, koronawirus czy inne bakterie, pasożyty i grzyby. Dlatego też w zależności od czynników, jakie ją wywołują, choroba ta może mieć przebieg bardziej lub mniej ostry. Siewstwo choroby jest bardzo łatwe – wystarczy bezpośredni kontakt z chorym psem lub jego wydzielinami, np. picie wody ze wspólnej miski. Droga zarażenia może też być pośrednia, gdy wydzieliny z górnych dróg oddechowych my przeniesiemy do domu na butach czy ubraniach. Inkubacja choroby najczęściej trwa krótko, bo zaledwie 1-3 dni, ale może ten czas się wydłużyć nawet do miesiąca. Niestety, chory pies, który nie ma jeszcze objawów choroby, sieje zarazkami, zarażając kolejne czteronogi. Dlatego, podkreślę raz jeszcze, choroba tak szybko i łatwo się rozprzestrzenia. Kaszel kenelowy trwa zazwyczaj ok. 10-14 dni, maksymalnie 3 tygodnie. Co ciekawe, mija samoistnie.

Objawy kaszlu kenelowego u psa

Objawy choroby są wyraźne. Jest to męczący i dławiący kaszel. Napady kaszlu bywają niekiedy bardzo częste i intensywne, pies pracuje przy tym całym ciałem, nie może znaleźć sobie miejsca, co zazwyczaj bardzo martwi właściciela. Nierzadko wpada on w panikę, myśląc, że pies się dusi lub też że czymś się zakrztusił. Należy tu zachować spokój, gdyż najczęściej to tylko mylne wrażenie. Kaszel zwykle jest suchy, chociaż zdarza się mokry. Oprócz kaszlu pies może mieć surowiczy wysięk z worka spojówkowego i jamy nosowej.

Silny kaszel może trochę osłabić psa, jednak cały czas jest on w dobrej kondycji, ma apetyt i ochotę, aby wyjść na spacer. Poza wymienionymi objawami brak jest innych. Jeśli pies gorączkuje, oznacza to, że kaszel został powikłany bakteryjnie i najprawdopodobniej doszło do zapalenia płuc. Taki stan jest już groźny dla czworonoga, dlatego też staramy się nie dopuścić do niego.

Lekarz stawia diagnozę na podstawie objawów klinicznych. Jako że choroba jest głównie wirusowa, trudno jest potwierdzić ją dostępnymi badaniami, gdyż izolacja i hodowla wirusów jest dość skomplikowana. Samo stwierdzenie zaś bakterii Bordetella bronchiseptica w drogach oddechowych nie jest wystarczające, gdyż spora część zwierząt jest nosicielem tego zarazka, a nie oznacza to choroby. Lekarz weterynarii przede wszystkim bada pacjenta, jeśli trzeba, wykonuje podstawowe badania krwi lub zdjęcie RTG, aby wykluczyć inne choroby. Charakterystyczna w przebiegu kaszlu kenelowego jest tak zwana reaktywna tchawica – po dotknięciu okolicy krtani lub tchawicy pies zaczyna kasłać.

Jak leczyć kaszel kenelowy u psa?

Leczenie celowane nie jest możliwe ze względu na charakter wirusowy choroby. Pamiętajmy także, że choroba niepowikłana mija samoistnie. Terapia jednak jest potrzebna, aby skrócić czas trwania choroby, nie doprowadzić do jej powikłania i zminimalizować jej objawy. W głównej mierze polega ona na ograniczeniu kaszlu. W przypadku gdy jest on uporczywy, lekarz może przepisać silne leki przeciwkaszlowe (leki opioidowe), ale nie są to leki pierwszego rzutu. W terapii istotne jest wdrożenie leków przeciwzapalnych (glikokortykosteroidów) czy immunostymulatorów, które mogą skrócić czas trwania choroby. Ponadto lekarz musi sprawdzić, czy infekcja nie jest powikłana bakteryjnie i czy zapalenie nie zeszło na płuca, w takim wypadku należy wdrożyć antybiotyki. Sam kaszel kenelowy nie jest wskazaniem do ich stosowania. Powszechne w terapii kaszlu wśród ludzi syropy przeciwkaszlowe, preparaty mukolityczne czy leki wziewne nie znajdują tu zastosowania. Warto ograniczyć ucisk na szyi psa, zamieniając obrożę na szelki. Również pokarm może być bardziej miękki, a podawana woda letnia. Niektórzy ze skutkiem stosują inhalacje z soli fizjologicznej, jednak może się zdarzyć, że pobudzą one odruch kaszlowy. Rokowania u pacjentów zazwyczaj są dobre. Jednak są psy należące do grupy zwiększonego ryzyka – u nich choroba może mieć zdecydowanie cięższy przebieg i łatwiej może dojść do jej powikłania czy innych komplikacji. Do tej grupy zaliczamy psy ras brachycefalicznych (mopsy, buldożki francuskie, boston teriery, shih tzu etc.). Tu także zaliczyć należy psy bardzo młode, starsze oraz te, które chorują przewlekle na inne choroby układu sercowo-oddechowego. Niestety po przechorowaniu pies zyskuje odporność jedynie na kilka miesięcy. Nie jesteśmy w stanie dokładnie określić na ile. Dlatego zdarzają się przypadki, w których pies choruje aż dwa razy do roku.

Profilaktyka kaszlu kenelowego to przede wszystkim unikanie miejsc, gdzie przebywa większa liczba psów w czasie, gdy choroba pojawiła się w naszym mieście czy okolicy. Przed planowanym pozostawieniem psa w hotelu czy przed wystawą warto zaszczepić czworonoga przeciwko kaszlowi kenelowemu. Przeciwko parainfluenzie i adenowirozie psy szczepione są w tak zwanym podstawowym zestawie szczepień. Jednak szczepienie przeciwko Bordetella bronchiseptica zalicza się do szczepień dodatkowych i należy je wykonać na miesiąc przed planowanym wydarzeniem. Na rynku najbardziej popularna jest szczepionka donosowa zawierająca żywe, odzjadliwione szczepy Bordetella bronchiseptica oraz wirusa parainfluenzy. Podaje się ją, jak sama nazwa wskazuje, donosowo. Szczepienie to wydaje się  najbardziej skuteczne ze względu na miejscowe działanie – w nabłonku jamy nosowej. Odporność poszczepienna utrzymuje się przez rok. Należy wiedzieć, że szczepienie nie zabezpiecza całkowicie przed zachorowaniem, ale ogranicza objawy ewentualnej infekcji. Po szczepieniu możliwe jest wystąpienie ogólnych objawów choroby, jednak zdarza się to dość rzadko. Bardzo ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z tego, że pies po przechorowaniu może być tak zwanym bezobjawowym siewcą. Dlatego najlepiej, aby przez ok. 2-3 tygodnie po ustaniu objawów ograniczyć kontakt ozdrowieńca z innymi czworonogami. W ten sposób zapobiegniemy rozprzestrzenianiu się infekcji. Jeśli jesteś z psem u weterynarza – poinformuj recepcję o podejrzeniu choroby zakaźnej, abyście nie czekali w jednym pomieszczeniu z innymi psami. Jeśli zaś masz umówioną wizytę u groomera czy jesteś w trakcie grupowej tresury, lepiej, abyś przełożył zajęcia na inny termin. Wypady na psi wybieg czy do parku miejskiego są także naganne. Jest to dość trudne dla właścicieli psów, gdyż jak mówiłam, najczęściej oprócz kaszlu psu nic nie dolega, a energia w domu go roznosi. Jednak ze względu na tak łatwą drogę zarażania tą chorobą należy ograniczyć kontakt z innymi psami. Kaszel kenelowy jest chorobą, która dotyka wyłączenie psowatych. Nie zagraża innym zwierzętom ani nam, ludziom. Literatura podaje, że zarażenie się człowieka samą bakterią Bordetella bronchiseptica od psa jest możliwe, jednak opisuje się tu pojedyncze przypadki.

Kaszel, w szczególności ten, który pojawi się nagle, o dużej intensywności, zawsze powinien zwrócić naszą uwagę i skłonić do szukania przyczyny. Najbardziej prawdopodobne jest, że takie objawy świadczą o zakaźnym kaszlu kenelowym, który nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia. Jednak z psem zawsze należy udać się do lekarza weterynarii, aby zbadał go i postawił właściwą diagnozę. Podobnie może objawiać się zadławienie ciałem obcym czy duszność, np. z powodu innej infekcji dróg oddechowych – szczególnie groźnej, jeżeli obejmuje dolne drogi oddechowe. Kaszel przewlekły może świadczyć np. o chorobie serca czy o zapadniętej tchawicy. Pamiętajmy więc, że jeśli nasz pies kaszle od jakiegoś czasu bądź pojawiły się u niego nagle ostre objawy, koniecznie należy zgłosić się do lekarza weterynarii. Kaszel u psa nie powinien być ignorowany!

Małgorzata Glema, lekarz weterynarii