Nosówka u psa – jak ją rozpoznać i co musisz o niej wiedzieć?

Właściciele czworonogów mogą nie wiedzieć wielu rzeczy dotyczących zdrowia psa, ale prawie każdy słyszał o nosówce. Kiedyś ta choroba była wśród psów w Polsce bardzo rozpowszechniona. Dość powiedzieć, że nierzadko była przyczyną śmierci psów naszych babć czy dziadków. Często podczas wizyty szczepiennej w gabinecie pada pytanie: „a na nosówkę go zaszczepimy”?  Zawsze mnie bardzo cieszy, że właściciel zna przynajmniej jedną chorobę zakaźną (a przecież szczepimy na co najmniej cztery choroby) i troszczy się o swojego pupila. Warto więc zadać sobie pytanie, czy ta znana wszystkim nosówka jest obecnie często diagnozowana. Czy warto szczepić psa przeciwko tej chorobie? I czy można ulec obecnym trendom nieszczepienia psów?

Co to jest nosówka?

Wirus nosówki jest patogenem szeroko rozpowszechnionym na całym świecie. Wywołuje on chorobę u wszystkich psowatych. Co oznacza, że wilki, szakale, psy dingo, kojoty czy lisy też mogą na nią zachorować. Nosówka może też zaatakować szopy, łasice, fretki, skunksy, borsuki, kuny, a nawet duże koty, takie jakie jak gepardy, tygrysy czy lwy. Na szczęście wirus poza organizmem dość szybko ginie i łatwo można go zlikwidować popularnymi środkami do dezynfekcji.

Nosówka jest chorobą wysoce zakaźną, czyli w bardzo łatwy sposób przenosi się z psa na psa. Wirus nosówki wydalany jest przez chorego ze wszystkimi wydalinami i wydzielinami (z wydzielinami z jam nosowych, spojówek, ze śliną, z moczem etc.). Jednak najczęstszą drogą zarażenia jest droga kropelkowa (aerogenna). Nosówka to także choroba o bardzo wysokiej śmiertelności. Najbardziej wrażliwe na zachorowania są szczenięta między 3. a 6. miesiącem życia. Może to też dotyczyć starszych psów, o osłabionej odporności. Choroba atakuje przede wszystkim organizmy nieszczepione bądź niedoszczepiane regularnie. Zatem jest to bardzo istotna jednostka chorobowa, dotykająca wiele gatunków zwierząt na całym świecie – absolutnie nie wolno jej bagatelizować.

Wirus po dostaniu się do organizmu (najczęściej drogą pokarmową) wywołuje wiremię, a następnie dostaje się do poszczególnych narządów. Na początku atakuje nabłonek układu oddechowego, nastepnie pokarmowego, a na koniec najczęściej zajmuje układ nerwowy zwierzęcia. Jednocześnie powoduje silne osłabienie układu immunologicznego. Chory pies zaczyna rozsiewać wirusa w środowisku już ok. 7 dni po zarażeniu się i trwa to kilka, a nawet kilkanaście tygodni (60-90 dni).

Jakie są rodzaje nosówki?

Przebieg choroby może być ostry (ciężki), podostry lub bezobjawowy (łagodny). Zależy to od zjadliwości wirusa, wieku psa i indywidualnej odporności organizmu. Nosówka najczęściej ma postać choroby ogólnej i obejmuje wiele układów organizmu. Objawy zależą od tego, który układ wirus zaatakuje. Wyróżniamy kilka postaci nosówki. Są to:

• nieżytowo-oddechowa – najczęstsza u młodych psów,
• jelitowa,
• skórna,
• oczna,
• nerwowa,
• rozdrodcza.

 

U szczeniąt najczęściej pojawia się postać nieżytowa bądź nieżytowo-oddechowa, czyli najprościej mówiąc: zapalenie górnych dróg oddechowych. Pies ma surowiczo-ropny wysięk z jam nosowych i worków spojówkowych, kaszel, czasem podwyższoną temperaturę ciała. Wykazuje apatię i ograniczony apetyt. Również postać jelitowa należy do tych częstszych. Objawia się biegunką, bólem brzucha, wymiotami, letargiem. Obie te postacie często wikłane są bakteryjnie, co nasila objawy.

Postać skórna

Postać skórna, często występująca wraz z postacią nieżytowo-oddechową, opisywana jest najczęściej jako tzw. choroba twardej łapy. Zmiany skórne występują na wszystkich kończynach psa. Skóra na opuszkach palcowych łap staję się gruba, twarda i popękana (hiperkeratoza) na tyle, że pies chodząc po podłodze, charakterystycznie stuka. Zmiany te są stałe i nie do końca poznano mechanizm ich powstawania. Wiadomo natomiast, że stanowią one dość duży dyskomfort dla czworonoga. Wirus nosówki może także wywołać liszajec skórny oraz liczne zmiany skórne na pysku, małżowinach usznych oraz lusterku nosa.

Postać oczna

Postać oczna występuje wtedy, gdy wirus wywoła zapalenie nerwu wzrokowego, powodując liczne zmiany zapalne na siatkówce i naczyniówce. Może to doprowadzić do zapalenia całego oczodołu i utraty wzroku. Choroba może także wywołać zaawansowany zespół suchego oka (KCS). Może on być przejściowy, ale najczęściej jest stały.

 

Postać nerwowa

Postać nerwowa występuje w ciężkich przypadkach u młodych psów. Wówczas procesem zapalnym objęta najczęściej jest zarówno istota szara, jak i biała ośrodkowego układu nerwowego. Objawy neurologiczne są bardzo różnorodne i o różnym nasileniu. Najczęściej występują: przeczulica, paraliż, niedowłady oraz mioklonie, czyli nagłe i niekontrolowane przykurcze kończyn. Mogą wystąpić także: otępienie, liczne zaburzenia zachowania psa, a nawet padaczka. Ta postać nosówki najczęściej ujawnia się w 1-3 tygodni po postaci nieżytowej lub oddechowej.

U dorosłych psów można wyróżnić tak zwane nosówkowe zapalenie mózgu starszych psów (ODE – old dog encephalitis). Występuje u psów powyżej 7. roku życia i polega na tym, że dochodzi do demielinizacyjnego zapalenia istoty szarej mózgu i rdzenia kręgowego. Ta postać objawia się atakami przypominającymi padaczkę, przeczulicą kończyn, drgawkami.

Postacią rozrodczą najczęściej określa się poronienia w wyniku infekcji nosówką.

Jak widać, nosówka może przebiegać pod wieloma postaciami, a jej objawy są zmienne. U szczeniąt najczęściej przebieg choroby jest ostry i niestety nierzadko prowadzi do zgonu. W przypadku postaci skórnej czy ocznej przebieg choroby najczęściej jest subkliniczny i może się nawet wyciszyć na jakiś czas. Niestety w tych przypadkach szybko dochodzi do reemisji, czyli nawrotu choroby. Postać nerwowa jest jedną z najgorszych i w przypadku szczenięcia szanse na wyzdrowienie są znikome. Śmiertelność nosówki wśród psów szacuje się między 30% a 80%.

Jak zdiagnozować nosówkę u psa?

Diagnostyka nosówki to przede wszystkim wywiad kliniczny (gdzie pies przebywał, czy był szczepiony etc.) oraz ocena zespołu występujących objawów. Ale choroba ta nie jest prosta do rozpoznania bez dodatkowych badań. Wynika to z faktu, iż wiele chorób ma podobne objawy. Aktualnie dostępne są liczne precyzyjne badania serologiczne, badania PCR, które mogą potwierdzić diagnozę. Dodatkowo obecne są charakterystyczne zmiany w morfologii krwi oraz ciałka wtrętowe w leukocytach widoczne w rozmazie krwi. Niekiedy istotne w diagnostyce jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego.

Jak leczyć nosówkę?

Leczenie nosówki zależy od występujących objawów. Nie ma jednego leku, który zwalczy wirusa. Leczenie zatem jest objawowe. W przypadku postaci nieżytowo-oddechowej czy jelitowej polega na podawaniu kroplówek w celu wyrównania równowagi kwasowo-zasadowej organizmu, dożywianiu pozajelitowym, podawaniu leków przeciwwstrząsowych, przeciwgorączkowych, antybiotyków o szerokim spektrum działania oraz surowicy odpornościowej. W przypadku drgawek stosuje się leki przeciwdrgawkowe i witaminy z grupy B. Niestety w przypadku objawów neurologicznych obecnie nie ma skutecznego  protokołu leczenia i przy ciężkich objawach zaleca się eutanazję pacjenta.

Szczenięta, które przechorowały nosówkę, nabierają odporności do końca życia. U tych psów charakterystyczne są zęby pozbawione szkliwa, tzw. zęby ponosówkowe. Są na nich widoczne charakterystyczne brązowe przebarwienia. U psów, które przeszły nosowkę, może także występować przynasadowa osteopatia, czyli deformacja kości długich. Należy pamiętać o istnieniu możliwości, że po czasie pojawią się powikłania ponosówkowe, takie jak zapalenie mózgu starszych psów czy choroba twardej łapy. Po przechorowaniu należy izolować ozdrowieńca, gdyż rozsiewanie wirusa może trwać nawet do kilku miesięcy.

Profilaktyka, czyli jak chronić psa przed nosówką?

W profilaktyce nosówki najważniejsze są sczepienia ochronne. Zalicza się je do szczepień podstawowych (zasadniczych). To właśnie dzięki nim występowanie choroby w ostatnich latach zdecydowanie się zmniejszyło. W szczepionkach wykorzystuje się atenuowane szczepy wirusa nosówki. Pierwszą dawkę podaje się podczas pierwszego szczepienia szczenięcia, między 6. a 8. tygodniem życia. Kolejno podaje się 2 dawki co 3-4 tygodnie. Szczepienia przypominające u psa dorosłego wykonuje się co 1-3 lat. Doszczepianie jest bardzo ważne, aby mieć pewność, że pies nie zachoruje w starszym wieku.

Nosówka jest jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych psów. Jej wielopostaciowość, ciężki przebieg, wysoka śmiertelność oraz szerokie rozpowszechnienie powodowały miliony zgonów wśród zwierząt na świecie. Na szczęście w Polsce w ostatnich latach lekarze weterynarii rzadko diagnozują tę chorobę. Jeszcze raz podkreślę, że jest to zasługa szeroko rozpowszechnionych i skutecznych szczepień. Naukowcy podają, że prawidłowo wykonane szczepienia dają 100% pewności, że zwierzę nie zachoruje. To właśnie dzięki szczepieniom większość młodych lekarzy nosówkę zna jedynie z literatury czy ze staży w krajach Trzeciego Świata. Opiekunowie zwierząt często o nosówce dowiadują się jedynie, słysząc od starszych od siebie, jaki postrach siała lata temu.

Pamiętajmy, że zaniechanie szczepień może spowodować powrót choroby. Wirus nosówki jest blisko spokrewniony z wirusem ludzkiej odry. Nie stanowi on jednak zagrożenia dla zdrowia człowieka. W ostatnich latach słyszymy w mediach, co dzieje się z odrą i jak na skutek unikania szczepień wzrasta zachorowalność na nią wśród dzieci. Myślę, że wnioski nasuwają się same.

Małgorzata Glema, lekarz weterynarii