Łupież u kota – przyczyny, leczenie, jak się go pozbyć?

Wszyscy chcemy, żeby nasi czworonożni przyjaciele wyglądali pięknie, mieli wspaniałe, lśniące futro i nienaganny puchaty włos. Jednak nawet u najlepszych championów może pojawić się… on, łupież. Nie jest to mile widziane zjawisko, i to nie tylko w kontekście wizualnym czy kosmetycznym. Łupież to objaw, który może świadczyć o toczącej się chorobie czy też o złej diecie lub nieidealnych warunkach, jakie panują w domu. Matowy włos, sucha skóra i łupież to nierzadko powód do konsultacji z lekarzem weterynarii.

Czym jest łupież u kota i skąd się bierze?

Łupież powstaje w efekcie nadmiernej keratynizacji i nieprawidłowego formowania się zrogowaciałej warstwy skóry. Te białe, drobne paprochy to po prostu martwe, zrogowaciałe komórki naskórka, które pojawiają się na powierzchni skóry (korneocyty). Białe, drobne płatki czy też łuski mogą występować pojedynczo bądź tworzyć większe agregaty. Łupież nie jest zjawiskiem fizjologicznym. Gdy jest widoczny, znaczy, że naskórek nadmiernie się łuszczy, co oznacza, że cykl podziału komórek naskórka jest krótszy. Jego komórki szybciej umierają i szybciej powstają nowe.

Oprócz nadmiernej ilości łusek w okrywie włosowej nierzadko stwierdza się ogólne pogorszenie jakości szaty, w tym przede wszystkim matową sierść. U jednego kota będzie ona dodatkowo bardzo sucha, u drugiego wręcz oleista i tłusta.

Rozpoznanie łupieżu nie jest postawieniem diagnozy, a jedynie objawem choroby skóry. Rozróżniamy łupież wtórny i pierwotny. Pierwotny łupież to bardzo rzadka choroba wśród kotów. Predysponowane do niej są koty rasy perskiej, a objawy widoczne są już w pierwszych tygodniach, a nawet dniach życia. Łojotok pierwotny to genetyczne zaburzenie keratynizacji i rogowacenia warstw naskórka. Objawy choroby są bardzo charakterystyczne, a małe kociątko ma uogólniony łojotok oleisty i cuchnie. W codziennej praktyce najczęściej mamy do czynienia z łupieżem wtórnym, który towarzyszy bardzo różnym chorobom. Warto jednak zaznaczyć, że koty w mniejszym stopniu przejawiają ten objaw aniżeli psy. Dlaczego? Dlatego, że one same dbają o swoją higienę i wszelkie paprochy z ich ciała zmywane są w błyskawicznym tempie, tak że pierwszych objawów łupieżu możemy długo w ogóle nie zauważyć.

Łupież u kota – przyczyny i rodzaje

Przyczyn łupieżu jest naprawdę wiele. Niektóre są bardzo prozaiczne, inne poważne. Łupież, nazywany jest również niekiedy łojotokiem, może mieć charakter przewlekły lub nawracający. Nierzadko pojawia się u alergików zarówno pokarmowych, jak i środowiskowych, a także przy chorobach skóry przebiegających z objawami świądu.

Czytaj także: Alergia u kotów – przyczyny, objawy, leczenie

Przykładem choroby wewnątrzustrojowej może być przewlekła choroba nerek czy też cukrzyca, których przebieg wiąże się z zaburzeniami gospodarki wodnej i elektrolitowej organizmu (głównie przewlekłym odwodnieniem kota), co objawia się suchą skórą i właśnie łupieżem. Występuje on nie tylko przy odwodnieniu, ale także przy zaburzeniach odżywiania oraz przy nieprawidłowej toalecie kota, gdy ten po prostu za rzadko lub w ogóle się nie myje. Ze względu na tak dużą różnorodność możliwych przyczyn łupieżu należy dokładnie zdiagnozować kota, by skutecznie móc go wyleczyć.

Rodzajów łupieżu w literaturze medycznej jest wiele, diagnostycznie ważny jest jego charakter oraz umiejscowienie.

Łupież suchy/zwykły

Występuje u kotów najczęściej. Płatki naskórka są drobne, białe, a nawet półprzezroczyste, sypkie i suche w dotyku. Towarzyszy mu zazwyczaj świąd (ale nie musi!) o różnym nasileniu.

Wśród jego przyczyn wymienia się:

• nieprawidłową pielęgnację skóry i sierści,
• grzybice (najczęściej wywoływane przez Microsporum canis),
• pasożyty zewnętrzne – przede wszystkim to cheyletielloza (Cheyletiella blakei), nużeniec (Demodex cati, gatoi), świerzb koci (Notoedres cati), ale także pchły i wszoły (Felicola subrostratus),
• alergie (pokarmową, środowiskową),
• alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS),
• nieprawidłową, źle zbilansowaną dietę (u kotów to przede wszystkim niedobory NNKT, czyli nienasyconych kwasów tłuszczowych – omega 3, omega 6, a niekiedy niedobory biotyny i cynku),
• choroby endokrynologiczne (np. cukrzycę, nadczynność tarczycy),
• choroby autoimmunologiczne (np. pęcherzycę liściastą),
• choroby nowotworowe (np. chłoniaka skóry),
• stres (tu przede wszystkim psychodermatozy),
• osłabienie organizmu (np. spowodowane pasożytami wewnętrznymi, innymi procesami chorobowymi toczącymi się w organizmie).

Łupież tłusty (oleisty)

Najczęściej związany jest z dodatkowymi objawami. Należą do nich przede wszystkim: świąd (o różnym nasileniu), wykwity skórne oraz zmiany zapalne (obrzęk, zaczerwienienie) zmienionej chorobowo skóry. Płatki łupieżu są większe, białe, w dotyku dość tłuste. Wśród przyczyn wymienia się:

• zapalenie gruczołów łojowych,
• wszelkie zapalenia bakteryjne skóry,
• alergiczne zapalenie skóry.

Łupież możemy także podzielić ze względu na lokalizację:

Łupież uogólniony

Występuje najczęściej w postaci zarówno suchej, jak i tłustej. Łupież pojawia się na całej powierzchni skóry i sierści – zarówno na skórze grzbietu, głowy, jak i ogonie i kończynach.

Łupież miejscowy (lokalny)

Taki łupież najczęściej jest suchy i wywołany przez:

• pasożyty zewnętrzne skóry,
• grzybice,
• mechaniczne uszkodzenie skóry, przede wszystkim u kotów wychodzących czy też u walczących z innymi kotami.

Łupież pojawia się w określonych miejscach, np. tylko na grzbiecie lub wzdłuż linii kręgosłupa czy na kończynie.

Łupież u kota – leczenie

Leczenie łupieżu zależne będzie przede wszystkim od jego przyczyny. Podstawą do postawienia diagnozy są takie badania, jak: test bibułowy, badanie cytologiczne skóry, zeskrobina, trichogram, badanie pod lampą Wooda. Lekarz podczas wizyty zbada klinicznie kota i przeprowadzi dodatkowe badania w zależności od ogólnej kondycji, wieku czy trybu życia pacjenta. Kot wychodzący, młody z pewnością będzie miał podejrzenie choroby wywołanej przez pasożyta skórnego. Podczas gdy kot senior z pewnością będzie musiał mieć wykonane pełne badania krwi wraz z uwzględnieniem parametrów nerkowych czy parametrów hormonów tarczycy.

Leczenie opiera się głównie na zwalczaniu choroby pierwotnej oraz poprawie kondycji skóry.

Leczenie domowymi sposobami

W przypadku pojawienia się łupieżu na sierści kota najlepiej udać się do lekarza weterynarii, by ten sprawdził, co się dzieje. Są jednak podstawowe kwestie, które warto najpierw przemyśleć i rozważyć, szczególnie gdy mamy kota młodego, bez innych niepokojących objawów i znikomym świądzie skóry.

Przede wszystkim warto przyjrzeć się czynnikom zewnętrznym, które mogą mieć wpływ na jakość okrywy włosowej i skóry. To właśnie one bardzo często są przyczyną pojawienia się łupieżu.

Wśród nich wyróżniamy:

• nieprawidłową pielęgnację sierści,
  • zbyt silne nasłonecznienie w miejscu, gdzie przebywa kot, np. na parapecie – może to doprowadzić do przesuszenia skóry,
  • nadmierne ogrzewanie w domu lub też wylegiwanie się bezpośrednio na kaloryferze,
  • niską wilgotność powietrza w domu (szczególnie przy rozpoczęciu ogrzewania),
  • nadmierną klimatyzację,
  • niewłaściwą, niedoborową dietę,
  • zbyt małe nawodnienie organizmu (np. przy karmieniu tylko suchą karmą).

Stosowanie karm i diet ubogich w makro- i mikroelementy bardzo często skutkuje właśnie łupieżem. Ważnymi składnikami diety są biotyna, witaminy z grupy B czy cynk, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania skóry. Jednak u kotów najważniejszy wydaje się być odpowiedni poziom niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), czyli omega 3 i omega 6. Stosowanie ich w diecie, ale uwaga: w odpowiednich proporcjach, wzmacnia komórki naskórka i wpływa na prawidłowe funkcjonowanie skóry. NNKT utrzymują także prawidłową lipidową warstwę naskórka. Ich niedobory skutkują między innymi pogorszeniem jakości i matowieniem okrywy włosowej oraz wysuszeniem skóry, a w konsekwencji łupieżem. Suplementy zawierające omega 3 oraz omega 6 można spokojnie podawać kotu, nawet jeśli nie znamy do końca przyczyn łupieżu. Stosowanie NNKT zalecone jest praktycznie w każdej chorobie dermatologicznej (ale także w chorobie serca, nerek czy przy zwyrodnieniu stawów).

Czytaj więcej: Kwasy tłuszczowe DHA i EPA – omega 3 i 6 – niezbędne składniki w diecie psa i kota

Pamiętajmy, że koty powinny jeść przede wszystkim karmę mokrą, wilgotną. Jeśli nasz pupil żywiony jest tylko karmą suchą, koniecznie musimy dbać o jego odpowiednie nawodnienie. W tym celu warto namawiać go do picia, by nie miał przesuszonej skóry i łupieżu. Powystawianie różnych naczyń, misek czy wysokich szklanek w domu z wodą powinno go zachęcić do picia. Gdy kot bardziej toleruje picie wody np. bezpośrednio z kranu, warto mu kupić fontannę, w której woda nieustannie jest w ruchu. Jedną z podstawowych zasad dotyczących pojenia kotów jest ta, że miska z wodą nie powinna stać tuż obok miseczki z karmą. Niektóre koty po prostu nie będą z niej piły. Niekiedy pomocne są także specjalistyczne wody smakowe dla kotów, woda z rozmrożonych ryb czy krewetek lub też wywar z mięsa (bez przypraw).

Suche powietrze o niskiej wilgotności również przesusza skórę kota. Nierzadko wraz z rozpoczęciem sezonu grzewczego stan sierści i skóry się pogarsza właśnie z tego powodu. Odpowiednie nawilżacze powietrza czy chociażby położenie wilgotnego ręcznika na kaloryferze powinny poprawić jakość powietrza.

Przy pojawieniu się łupieżu warto także odrobaczyć kota oraz zastosować preparat zwalczający ektopasożyty.

Czytaj także: Odrobaczanie kota – jak, kiedy i jak często odrobaczać? 

Łupież wędrujący – czym jest i jak go zwalczyć?

To choroba skóry wywoływana przez pasożyta zewnętrznego, dokładnie przez roztocze – Cheyletiella spp. U kota jest to przede wszystkim Cheyletiella blakei. Pasożyt ten pozyskuje pokarm, żerując na sierści i skórze kota. Choroba charakteryzuje się dość intensywnym świądem skóry oraz suchym łupieżem, który „wędruje”, czyli przemieszcza się. Kot wygląda, jakby ktoś go oprószył mąką czy innym białym proszkiem. Łuszczenie występuje zwykle na grzbiecie, wzdłuż kręgosłupa i przemieszcza się w kierunku zadu. Zaawansowana choroba przebiegająca wraz z silnym świądem może doprowadzić do licznych samouszkodzeń skóry, prosówkowego zapalenia skóry, wyłysień na ciele; mogą nawet powstać objawy zespołu ziarniniaka eozynofilowego.

Rozpoznanie stawia się na podstawie badania pod mikroskopem zeskrobin skórnych, wyczesywanej sierści czy Scotch testu. Niekiedy pomocne jest badanie kału, w którym stwierdzana jest także obecność roztoczy (kot połyka je w trakcie codziennej toalety i w ten sposób trafiają one do jego przewodu pokarmowego).

Leczenie polega na podaniu odpowiednich środków zwalczających ektopasożyty w cyklu 3-tygodniowym. Leczenie nie jest wymagające, nie są tu konieczne kąpiele kota, a jedynie wyczesywanie łupieżu z sierści. W przypadku chorób skóry z pojawieniem się łupieżu, szczególnie u kotów, konieczne jest suplementowanie NNKT, czyli kwasów omega 3 i omega 6. Rokowanie jest dobre, jednak choroba jest wysoce zaraźliwa dla psów, kotów i królików. Jeśli w domu jest więcej zwierząt, rzadko kiedy choruje tylko jedno z nich. Jest to także zoonoza, chociaż do zarażenia ludzi dochodzi bardzo rzadko.

Łupież u kota – profilaktyka

Ciężko jest mówić o profilaktyce łupieżu. Objaw ten może pojawić się przy (w zasadzie) każdej chorobie dermatologicznej, zaburzeniu odporności i innych chorobach organizmu. Warto zatem holistycznie patrzeć na kota i dbać o niego. W tym celu warto regularnie odrobaczać go i stosować preparaty zwalczające pasożyty zewnętrzne, szczególnie gdy jest kotem wychodzącym. Należy także dbać o odpowiednie nawilżenie powietrza w domu, szczególnie w okresie grzewczym. Dobra i zbilansowana dieta to także istotny element dbania o to, by skóra i sierść kota były w dobrej kondycji.

Pojawienie się łupieżu to na pewno sygnał, który powinniśmy sprawdzić. Zdrowy kot, odpowiednio odżywiony, z regularnie stosowaną profilaktyką nie powinien mieć takich zaburzeń. Dlatego warto udać się do lekarza weterynarii, by ten zbadał kota. Nie można stwierdzić, że sam łupież jest zaraźliwy dla innych zwierząt, gdy nie wiemy, jakie są przyczyny tego objawu choroby. Co innego, jeśli jest to objaw choroby pasożytniczej, chociażby cheyletiellozy, która charakteryzuje się wysoką zaraźliwością nawet dla ludzi. W takim przypadku każdy napotkany kot może „zarazić się łupieżem”.

 

Małgorzata Glema, lekarz weterynarii