Spis treści:
Świąd skóry, wylizywanie się, nadmierna aktywność pielęgnacyjna, a przede wszystkim łysienie to najczęstsze objawy u kota alergika. AZS, czyli alergiczne zapalenie skóry, u kotów definiuje się, jako reakcję nadwrażliwości z udziałem układu immunologicznego na alergeny środowiskowe, pokarmowe lub w efekcie ugryzienia przez ektopasożyty. U tego gatunku, podobnie jak u psów, wyróżniamy alergię pokarmową, środowiskową (atopowe zapalenie skóry, zespół FASS), a także alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS). Te wszystkie rodzaje alergii dają podobne objawy dermatologiczne. Ich diagnostyka jest trudna i opiera się w głównej mierze na wykluczeniu innych chorób skóry. Jak postępować z kotem alergikiem oraz jak leczymy objawy alergii? Dowiecie się z tego artykułu!
Alergia pokarmowa
Jest niesezonową alergiczną chorobą skóry. Oznacza to, że występuje cały rok, albo inaczej – nie jest zależna od pory roku. Trofoalergenem, czyli alergenem pokarmowym, może być w zasadzie każdy składnik diety. Najczęściej jest nim jednak białko (o cząsteczkach wielkości między 10 a 70 kDa). Literatura podaje, że dla kotów alergizujące są przede wszystkim kurczak, ryby i nabiał. Alergenami mogą być także węglowodany, konserwanty oraz sztuczne polepszacze smaku.
Alergia pokarmowa jest reakcją immunologiczną na dany alergen pokarmowy. W jej konsekwencji produkowane są przeciwciała, powstają kompleksy immunologiczne, a w wyniku degranulacji komórek tucznych uwalniana jest m.in. histamina, odpowiedzialna za wystąpienie objawów, przede wszystkim świądu skóry. Nie powinniśmy mylić reakcji alergicznej z nietolerancją pokarmową, w której nie bierze udziału układ immunologiczny – to po prostu nagła reakcja organizmu na spożycie pokarmu, którego dany kot nie toleruje.
Charakterystyka
Alergia pokarmowa u kota może pojawić się w każdym wieku, nie ma tu widełek wiekowych. Najczęściej jednak stwierdza się ją między 4. a 5. rokiem życia. Podobnie nie ma tutaj predyspozycji płciowych i rasowych. W literaturze opisuje się rasę syjamską jako tę, u której częściej występuje ta przypadłość.
Objawy
Objawy alergii pokarmowej u kotów, jak wspomniałam, są bardzo podobne do objawów każdej innej alergii. Przede wszystkim są to zmiany dermatologiczne, a dokładniej – pacjent pojawia się w gabinecie z powodu przełysień i wyłysień. Mogą także pojawić się objawy skórne związane z zespołem ziarniaka eozynofilowego, jak np. owrzodzenia na pyszczku czy wargach.
Zmiany skórne zlokalizowane są przede wszystkim na głowie, karku, szyi. Niekiedy mogą pojawić się także na małżowinach usznych. Rzadziej pojawiają się na tułowiu, skórze brzucha czy po wewnętrznej stronie ud. I ta cecha jest dość charakterystyczna dla tej jednostki chorobowej.
Skóra w momencie zaostrzenia objawów i intensywnego wylizywania może być wtórnie zakażona bakteriami lub grzybami. Najczęściej są to bakterie z grupy gronkowców (Staphylococcus spp.), paciorkowców (Streptococcus spp.) i drożdżaków z rodzaju Malassezia. W takiej sytuacji skóra jest zaczerwieniona, bolesna, mogą pojawić się wykwity skórne czy wysięk. Niekiedy powodem wizyty w gabinecie jest po prostu nadmierna pielęgnacja sierści, bez widocznych zmian w okrywie włosowej kota. Jeszcze 😉 W takiej sytuacji należy szczególnie rozważyć alergie pokarmową.
Chciałam tutaj zaznaczyć, że w przypadku gdy na skórze widoczne są przełysienia, większość właścicieli mówi, że ich kot się nie wylizuje ani nie drapie. A niepokojące zmiany powstały… po prostu, nagle. Koty, co podkreślam w każdym artykule na temat ich zdrowia, to mistrzowie kamuflażu i robią wszystko, co tylko mogą, by właściciel nie zauważył objawów klinicznych. Wylizują się w szafie, w nocy i przede wszystkim pod nieobecność właściciela. Aby się upewnić, że kot wylizuje sierść, wystarczy pobrać kilka włosów z wyłysiałych miejsc i obejrzeć je pod mikroskopem.
Diagnostyka
Diagnostyka jest trudna – nie ma co się oszukiwać. Wszelkie oferowane przez laboratoria testy alergiczne na alergeny pokarmowe nie są miarodajne. W związku z tym większość lekarzy w ogóle ich nie wykonuje. Należy pogodzić się z faktem, że diagnozowanie tego problemu nie jest proste, a kluczową rolę przy podejrzeniu tej jednostki chorobowej odgrywa dieta eliminacyjna. W tym celu wprowadzamy specjalistyczną karmę hydrolizowaną lub po prostu dietę monobiałkową o nieznanym wcześniej kotu źródle białka i węglowodanów, czyli opartą na karmie, której nigdy wcześniej nie jadł. Dieta powinna być wprowadzona na minimum 8 tygodni, a niektórzy uważają, że nawet na 12. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie stwierdzić, czy faktycznie objawy były związane z alergią pokarmową czy też nie.
Następny etap to wprowadzanie diety prowokacyjnej, czyli kolejnego, innego źródła białka na minimum 4 tygodnie. W tym czasie obserwujemy, czy nie pojawiają się nowe niepokojące objawy dermatologiczne. Nie muszą się one pojawić w pierwszym tygodniu stosowania nowej diety, a mogą dopiero po czasie 2 czy 3 tygodni. Jest to więc bardzo długi i pracochłonny dla właściciela proces. W przypadku kota nie jest to również proste, gdyż te zwierzęta słyną z wybrzydzania. To niekiedy mocno utrudnia znalezienie nowych karm o czystym składzie, które kot z chęcią będzie spożywał. Przy podejrzeniu alergii pokarmowej należy także rozważyć żywienie kota dietą BARF, gdyż ten rodzaj karmienia przynosi też dobre rezultaty.
Jak w każdej chorobie dermatologicznej w zależności od objawów należy wykonać badanie bibułą, cytologię ze skóry, scotch test, trichogram czy też oglądanie sierści pod lampą Wooda. W przypadku podejrzenia wtórnego zapalenia skóry konieczny jest wymaz wraz z posiewem bakteriologicznym i antybiogramem oraz posiew na dermatofity, czyli grzyby skórne. Lekarz może nawet wykonać w znieczuleniu biopsję skóry wraz z badaniem histopatologicznym, gdy jest taka konieczność. Jeszcze raz podkreślę, że kluczowe w przypadku alergii pokarmowej jest wykonanie próby dietetycznej i tylko na tej podstawie można postawić ostateczną diagnozę.
Leczenie
Jak wspomniałam we wstępie, dowiecie się z tego artykułu, jak leczyć objawy alergii, a nie samą alergię. Dlaczego? Dlatego, że leczenie polega przede wszystkim na ograniczeniu świądu i objawów skórnych. Mówimy więc o leczeniu objawowym. Z alergii pokarmowej kota nie wyleczymy.
Nie ma tutaj możliwości jego odczulania. Zatem stosowanie odpowiedniej diety, pilnowanie składników każdej karmy i absolutnie każdej przekąski to podstawa. W momencie zaostrzenia objawów konieczne jest niekiedy podawanie leków przeciwświądowych i przeciwzapalnych takich, jak glikokortykosteroidy. Nie przynoszą one jednak 100% poprawy, jak to bywa przy atopii. W zaostrzeniu objawów alergicznych, szczególnie z objawami zespołu ziarniniaka, konieczne mogą być także leki o działaniu immunosupresyjnym, jak cyklosporyna. U kotów dobrze sprawdza się też chlorfeniramina z grupy antyhistaminików czy inhibitor kinaz janusowych, czyli oklacytynib.
Leczenie miejscowe to przede wszystkim szamponoterapia czy wcierki odpowiednimi, kocimi kosmetykami. Jednak u kotów dość trudno je stosować, nie wspominając już kąpieli całego pacjenta, która niekiedy w ogóle nie jest możliwa. Miejscowe leczenie np. maściami stosuje się rzadko z prostego powodu – kot od razu wyliże specyfik, który może mu zaszkodzić. Jednak gdy jest to konieczne, niezbędne jest założenie kołnierza ochronnego.
U kotów ważne jest wprowadzenie do diety NNKT, czyli niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6, gdyż zwierzęta ta, szczególnie przy problemach dermatologicznych, potrzebują ich, by utrzymać skórę w zdrowiu. Te składniki nie tylko poprawiają kondycję skóry i wygląd sierści, ale także mogą przyczynić się do ograniczenia świądu dzięki działaniu przeciwzapalnemu.
Czytaj więcej: Kwasy omega-3 i omega-6 w diecie psa i kota – EPA i DHA
Diagnostyka różnicowa
Schorzenia, w kierunku których należy przeprowadzić diagnostykę różnicową, to alergia środowiskowa, choroby wywołane przez ektopasożyty, psychodermatozy, bakteryjne i grzybicze zapalenie skóry, a także choroby autoimmunologiczne oraz zespoły paranowotworowe czy nowotwory skóry (np. chłoniak skóry).
Czytaj więcej: Nowotwór u kota – objawy, leczenie, zapobieganie
Alergia środowiskowa – atopia kotów
Atopia to uwarunkowana genetycznie nadmierna produkcja przeciwciał IgE przeciwko alergenom środowiskowym. U kotów nie ma dowodów, by dla atopowego zapalenia skóry miała znaczenie genetyka tak jak w przypadku psów. Nie udowodniono dotychczas także predyspozycji rasowych. Mechanizm powstawania objawów jest dość skomplikowany (bardziej niż u psów), dlatego też zapalenie skóry na tle alergii środowiskowej aktualnie określane jest jako zespół FASS.
Skórny zespół atopowy kotów – zespół FASS
Zespół FASS, czyli skórny zespół atopowy kotów, to aktualna nazwa atopowego zapalenia skóry kotów, nazywanego dotychczas bardzo skomplikowanie – zapaleniem skóry kotów związanym z nadwrażliwością na alergeny środowiskowe, niebędącym alergią pchlą ani nadwrażliwością pokarmową. Najczęściej alergenami, o których mowa, są kurz i roztocza, w tym roztocza magazynowe i spiżarniane. Kolejne alergeny, które mogą uczulać kota (nawet w 100% domowego, czyli niewychodzącego), to pyłki traw, drzew, ziół oraz pleśnie.
Charakterystyka
Choroba ta występuje wyłącznie u kotów i przysparza trudności nie tylko w nazewnictwie, ale przede wszystkim w ustaleniu etiologii i dokładnych mechanizmów immunologicznych. Zespół FASS prawdopodobnie powiązany jest z reakcją immunologiczną organizmu, ale bez uwarunkowania genetycznego. Co więcej, u kotów przeciwciała z grupy IgE nie odgrywają kluczowej roli, co znacznie je odróżnia od psów. FASS to zdecydowanie szersze pojęcie od samej atopii. Obejmuje nie tylko objawy dermatologiczne, ale także objawy ze strony układu oddechowego (jak astma) czy pokarmowego (np. biegunki związane z nadwrażliwością na alergeny pokarmowe).
Szacuje się, że ok. 10% wszystkich chorób skóry u kotów to właśnie zespół FASS. Jak wspomniałam, nie ma udowodnionych predyspozycji rasowych, jednak często choroba ta opisywana jest np. u rasy devon rex czy u kotów abisyńskich. Nie ma także predylekcji płci. Wiek również nie ma znaczenia. Objawy choroby mogą wystąpić zarówno u półrocznego kociaka, jak i u 10-letniego, dorosłego kota. Chociaż częściej FASS diagnozuje się u osobników młodych, około 2-4-letnich. Niektórzy dopatrują się większej częstotliwości występowania choroby u kotów o umaszczeniu rudym czy w kolorach pochodnych.