Szczepienie kota – kiedy, jakie i co musisz wiedzieć?

Szczepienia to profilaktyka mająca na celu zabezpieczenie przed groźnymi chorobami zakaźnymi. Szczepionka zawiera małą dawkę pozbawionego zjadliwości lub inaktywowanego antygenu lub jego fragmentu. Celem tej profilaktyki jest wytworzenie przeciwciał, czyli odporności przeciwko danej chorobie, a zatem zapobieganie zachorowaniu na nią lub złagodzenie jej objawów. W artykule przedstawię aktualne wytyczne dotyczące szczepień kotów przeciwko chorobom zakaźnym. Będzie on zawierał aktualną wiedzę Światowego Stowarzyszenia Lekarzy Małych Zwierząt (WSAVA – World Small Animal Veterinary Association), w tym Specjalistów do Spraw Szczepień VGG (Vaccination Guidelines Group), AAFP (American Association of Feline Practitioners), czyli Amerykańskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Kotów, oraz ABCD (European Advisory Board on Cat Diseases), czyli Europejskiego Zespołu do Spraw Chorób Kotów. To trzy światowe instytucje wydające aktualne zalecenia dla weterynarzy zajmujących się na co dzień leczeniem kotów. W wyznaczaniu kalendarza szczepień należy także brak pod uwagę zalecenia producenta stosowanych szczepionek.

Szczepienia kotów, podobnie jak psów, dzielimy na zasadnicze, czyli podstawowe, oraz dodatkowe. Podstawowe to te, które powinny być podane wszystkim kotom bez względu na tryb życia, rasę czy wiek. Należą do nich: szczepienie przeciwko herpeswirusowi, kaliciwirusowi oraz przeciwko panleukopenii. Szczepienia dodatkowe zalecane są tylko w określonych sytuacjach. Zaliczamy do nich szczepienie przeciwko kociej białaczce i chlamydiozie. Profilaktyka wścieklizny zależna jest od regulacji prawnych w danym kraju. W Polsce nie ma obowiązku szczepienia kotów przeciwko wściekliźnie, jednak są sytuacje, w których warto to zrobić.

→   POBIERZ TABELĘ SZCZEPIEŃ KOTA  ←

Szczepienia podstawowe

Koci katar (FIRDC) – zespół zakaźnych chorób układu oddechowego) to bardzo powszechna choroba zakaźna, niosąca poważne konsekwencje zdrowotne, szczególnie u młodych osobników. Wywołują ją przede wszystkim dwa kocie wirusy: kaliciwirus i herpeswirus. Każdy z nich może także osobno wywołać chorobę – odpowiednio kaliciwirozę i herpeswirozę.

Kaliciwirus (FCV): wraz z innymi bakteriami, wirusami (w tym FHV) wywołuje koci katar. Jego objawy mogą być łagodne, przewlekłe, ale też ostre. Niekiedy infekcja przyjmuje postać nadostrą, szczególnie u młodych osobników. Śmiertelność wśród kociąt sięga nawet 30%. Objawy kliniczne obejmują gorączkę, owrzodzenie jamy ustnej i języka, zapalenie jamy ustnej oraz łuków podniebiennych, pojawia się spadek apetytu i osłabienie. Niekiedy może wystąpić naprzemienna kulawizna, bez znaczenia klinicznego. Infekcje FCV u kociąt mogą doprowadzić do zapalenia płuc. Kaliciwirus jest wirusem bardzo powszechnym wśród kotów. Istotną informacją jest, że wirus ten jest zmienny, czyli często mutuje w środowisku. Ma wariantów, w tym szczepy wysoce zjadliwe, prowadzące do bardzo ciężkiej ogólnoustrojowej choroby. Dotyka ona głównie dorosłe koty, objawia się wysoką gorączką, żółtaczką, zmianami skórnymi, obrzękiem. Śmiertelność sięga tu aż 75%. Szczepionki przeciwko FCV nie zapobiegają FIRDC, ale łagodzą objawy kociego kataru. Zgodnie z zaleceniami WSAVA wszystkie koty powinny być zaszczepione przeciwko kaliciwirusowi (szczepienie podstawowe). Pierwsze szczepienie podaje się kotu w wieku 8-9 tygodni. Kolejne dawki przypadają co około 2-4 tygodnie, aż do ukończenia przynajmniej 16 tygodnia życia. Druga dawka przypadnie w 12-13, a trzecia w 16-20 tygodniu życia. Następnie szczepienie przypominające (booster) przeprowadza się 12 miesięcy od ostatniej dawki, czyli po roku. U kotów dorosłych o mniejszym ryzyku zachorowania kolejne szczepienia przypadają co 3 lata. W przypadku kotów narażonych na stały kontakt z zarazkiem szczepienia powinny odbywać się co roku. Nie każda szczepionka zaskutkuje wytworzeniem przeciwciał na zjadliwe odmiany kaliciwirusa, warto na to zwrócić uwagę, szczególnie u kotów o wysokim ryzyku infekcji. Po przechorowaniu kaliciwirozy odporność nie utrzymuje się na dłużej.

Herpeswirus (FHV-1): wraz z innymi wirusami, bakteriami i innymi drobnoustrojami (w tym przede wszystkim FCV) powoduje koci katar. Choroba ta może mieć przebieg od łagodnego po bardzo ciężki. Im młodszy kot, tym częściej przebieg choroby jest ostry i nadostry, a śmiertelność sięga ok. 20-30%. Pamiętajmy, że na koci katar kot może zachorować w każdym wieku. Podstawowe objawy to ostry nieżyt nosa, zapalenie spojówek, podwyższona temperatura, apatia i brak apetytu. Objawy herpeswirusowej infekcji będą lokalizować się głównie na spojówkach, powodując ich silne zapalenie oraz obrzęk. Może to doprowadzić do wrzodziejącego zapalenia rogówki, a nieleczone owrzodzenie – nawet do utraty gałki ocznej. Po przechorowaniu koty są dożywotnimi nosicielami wirusa (zarażenie latentnie). Przy każdym spadku odporności, w ciąży, polekowo lub w stresie mogą rozwinąć się objawy. Szczepienia przeciwko FHV należą do szczepień podstawowych (zasadniczych). Niestety tylko zmniejszają objawy choroby, nie zapobiegają zakażeniu kota. Szczepionka przeciwko FHV powinna zostać podana już w 8-9 tygodniu życia. Kolejne dawki przypadają co około 2-4 tygodnie, aż do ukończenia przynajmniej 16 tygodnia życia. I tak druga dawka przypadnie w 12-13 tygodniu życia, a trzecia w 16-20 tygodniu życia. Następnie szczepienie przypominające (booster) podaje się 12 miesięcy od ostatniej dawki, czyli po roku. U kotów dorosłych o mniejszym ryzyku zachorowania kolejne szczepienia przypadają co 3 lata. W wypadku kotów narażonych na stały kontakt z zarazkiem szczepienia powinny odbywać się co roku.

Panleukopenia (FPV): jest wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną kotów występującą na całym świecie, wywoływaną przez parwowirus kotów (FPV). Główne objawy choroby to zapalenie jelit prowadzące do wymiotów, biegunki (czasami z krwią) oraz skrajnego odwodnienia. Chory wydala wirusa wraz z kałem, a do zarażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową. Choroba łatwo rozprzestrzenia się wśród młodych kociąt. Dodatkowo sam wirus jest wysoce odporny na warunki zewnętrzne i może pozostać w środowisku przez co najmniej rok. Postać nadostra i ostra dotyka przede wszystkim młode koty. Śmiertelność jest u nich wysoka i wynosi nawet powyżej 50%. Koty w wieku powyżej 1 roku mają słabsze objawy, a śmiertelność spada do 10%. Szczepionka może zapobiec chorobie. Z racji wysokiej zaraźliwości oraz śmiertelności szczepienia przeciwko FPV należą do podstawowych (zasadniczych). Zaszczepione powinny być wszystkie koty, w tym także niewychodzące z domu. Szczepienia przeciwko panleukopenii rozpoczynamy już w 8-9 tygodniu życia. Kolejne dawki przypadają co około 2-4 tygodnie, aż do ukończenia przynajmniej 16 tygodnia życia. I tak druga dawka przypadnie w wieku 12-13 tygodni, a trzecia 16-20 tygodni. Następnie szczepienie przypominające (booster) podawane jest 12 miesięcy od ostatniej dawki, czyli po roku. U kotów dorosłych kolejne szczepienia.

Odporność matczyna i pierwsze szczepienia, czyli kiedy zaczynamy

Aby ustalić harmonogram szczepień zasadniczych dla młodego kotka, należy przypomnieć sobie podstawowe informacje o matczynych przeciwciałach. Wraz z mlekiem młode koty dostają przeciwciała, takie jakie ma ich matka. Chronią one młode ssaki przed chorobami w pierwszych kilku tygodniach życia. Hodowlana kotka, zadbana i regularnie szczepiona, przekaże potomkom dużą pulę przeciwciał. Kotka zaniedbana, dzika, niedokarmiona, nieszczepiona przekaże zdecydowanie mniejszą ilość przeciwciał. Młody organizm zaczyna szybko produkować własne przeciwciała, a te matczyne zaczynają spadać. Trudno określić dokładny moment spadku poziomu przeciwciał. Badania dowodzą, że u kotów występuje duża zmienność jeśli chodzi o utrzymywanie się wysokiego poziomu przeciwciał matczynych. Aktualna wiedza podaje, że spora cześć przebadanych kotów (nawet 1/3) jest w stanie wykształcić prawidłową odporność poszczepienną dopiero w 16 tygodniu życia. Wykazano także, że są osobniki mające nadal wysoki poziom przeciwciał matczynych nawet w 20 tygodniu życia. Można jednoznacznie powiedzieć, że u kotów poziom matczynych przeciwciał po prostu utrzymuje się dłużej niż np. u psów, co zdecydowanie utrudnia ustalenie jednego, uniwersalnego schematu kalendarza szczepień.

Pierwsze szczepienia – choroby podstawowe

Optymalny czas na rozpoczęcie szczepienia – wystarczająco wcześnie, by szczepionka przyjęła się prawidłowo i wykształciły się przeciwciała, ale jednocześnie nie za późno, żeby kot nie zachorował – jest trudny do określenia. Na jego wyznaczenie wpływ mają przede wszystkim wspomniane miana przeciwciał matczynych, kondycja kociątka, stopień zarobaczenia, warunki higieniczne w środowisku, w którym przebywa, oraz stopień zagrożenia zachorowaniem na chorobę zakaźną. Badanie kociąt w tak młodym wieku i monitorowanie poziomu przeciwciał jest technicznie niewykonalne, więc można opierać się jedynie na badaniach klinicznych oraz na wiedzy i doświadczeniu lekarza weterynarii. To właśnie on powinien wyznaczyć pierwszą wizytę szczepienną.

Pierwsze szczepienia dla kotka to szczepienia przeciwko chorobom podstawowym – FHV, FCV oraz FPV. VGG, czyli zespół specjalistów, w swoich rekomendacjach podaje wiek 6-8 tygodni na pierwszą szczepionkę i kolejne dawki tego szczepienia co 2-4 tygodnie, aż do ukończenia 16 tygodnia życia. Warto wspomnieć, że światowe organizacje zajmujące się leczeniem małych zwierząt nie są tu do końca zgodne. ABCD podaje, że pierwsze szczepienie powinno mieć miejsce najwcześniej w wieku 8-9 tygodni. Kolejne szczepienia powinny odbywać się co 2-4 tygodnie. Tak, by w sumie były to 3 dawki, a ostatnia podana najwcześniej w 16 tygodniu życia. Takie zalecenia najczęściej praktykowane są w Polsce. Schemat szczepień znajdziecie w tabeli 1.

Przy ustalaniu harmonogramu należy wziąć pod uwagę przede wszystkim pochodzenia kota. Koty z nieznanego środowiska powinny być zaszczepione wcześniej niż koty odchowane przy matce, w dobrych warunkach higienicznych. Kota z ulicy, o nieznanej historii zaszczepimy nawet w 6 tygodniu życia, natomiast kociak z metryką pierwsze szczepienie otrzyma mniej więcej w 8 czy nawet 9 tygodniu życia.

Adopcje psów są równie popularne jak i kotów, ale psy najczęściej bierzemy ze schroniska czy fundacji, która zna temat i wykonuje szybko pierwsze szczepienie. W przypadku kociaków zdecydowanie częstsze są adopcje na własną rękę. Szczególnie w okresie wakacyjnym w gabinecie pojawiają się klienci z kotem „ze wsi”, „z wakacji”, „z ulicy” itp. W tym wypadku to właśnie nowi właściciele będą decydować, kiedy pierwszy raz pojawią się u weterynarza. Nie można zwlekać z wizytą, ponieważ choroby zakaźne są śmiertelne dla kociąt. I można je nieświadomie wnieść do domu, chociażby na butach. Zatem w takim wypadku należy jak najszybciej udać się na odrobaczenie i zaszczepienie kociaka.

Koty z hodowli czy ze schronisk są zabierane przez nowych właścicieli najczęściej już po pierwszym szczepieniu, gdy profilaktyka została rozpoczęta i należy ją kontynuować zgodnie z zalecaniami – szczepiąc co około 2-4 tygodnie, przynajmniej do 16 tygodnia życia.

Szczególne sytuacje

W sytuacjach trudnych, gdy istnieje wysokie ryzyko zachorowania, szczepienia wykonujemy jeszcze wcześniej – np. w przypadku maleńkich kociąt, niewykarmionych przez matkę, gdy ze względu na warunki sanitarne ryzyko choroby zakaźnej jest szczególnie wysokie, szczepienie interwencyjne można wykonać nawet w 4 tygodniu życia. Podobnie przy przyjęciu kociaka o nieznanym statusie immunologicznym do schroniska. Są to sytuacje wyjątkowe. Jeżeli pacjent ma wysokie ryzyko choroby zakaźnej, szczepienia kontynuuje się nawet do 20 tygodnia życia.

Kolejne szczepienie

Następne szczepienie nazywane jest „boosterem”, czyli w dosłownym tłumaczeniu z języka angielskiego „wzmacniaczem”. Zatem jest to dawka, która wzmacnia odporność powstałą dzięki poprzednim szczepieniom. Według WSAVA powinno się ją podać w 6-12 miesiącu życia. AAFP zaleca jednak podanie jej 12 miesięcy po ostatniej dawce i to zalecenie jest najczęściej stosowane w Polsce.

Tab.1. Przykładowy kalendarz szczepień podstawowych

SZCZEPIENIA PODSTAWOWE	I SZCZEPIENIE	II SZCZEPIENIE (2-4 TYG. PO I SZCZEPIENIU)	III SZCZEPIENIE (2-4 TYG. PO II SZCZEPIENIU)	IV I KOLEJNE SZCZEPIENIA*	DAWKA PRZYPOMINAJĄCA (BOOSTER)	KOLEJNE DAWKI PRZYPOMINAJĄCE
Panleukopenia (FPV) Kaliciwirus (FCV) Herpeswirus (FHV)*	6-8 TYDZIEŃ ŻYCIA	9-11 TYDZIEŃ ŻYCIA	12-15 TYDZIEŃ ŻYCIA	15-18 TYDZIEŃ ŻYCIA	PO ROKU	Co 3 lata. U kotów o wysokim stopniu narażenia na zachorowanie co roku

* W Polsce są dostępne jedynie szczepionki skojarzone (FPV, FCV, FHV), nie ma możliwości podania tych szczepień osobno.

Szczepienia dodatkowe

Szczepienia te wykonujemy u kotów, które tego wymagają, w określonych sytuacjach, po konsultacji z lekarzem weterynarii. Decyzję o podaniu tych szczepień podejmuje oczywiście sam właściciel. Szczepienie te nie są obowiązkowe, jednak w niektórych sytuacjach są bardzo ważne. Dotyczy to przede wszystkim kotów przebywających w większych skupiskach, jak schroniska, domy tymczasowe, fundacje czy hodowle. W takich sytuacjach koty są bardziej narażone na zachorowania. Kiedy najwcześniej można podać szczepienie na daną chorobę oraz kiedy przypadają kolejne dawki przypominające – dowiesz się z tab. 2. Aktualnie wśród zaleceń WSAVA, AFFP oraz ABCD nie ma rekomendacji dotyczących szczepień przeciwko FIV (wirus niedoboru immunologicznego kotów) czy FIP (zakaźne zapalenie otrzewnej kotów), a szczepionki te w większości krajów zostały wycofane. Szczepionka przeciwko FIP jest wręcz niezalecana. Szczepienie przeciwko grzybicy również nie znajduje się w zaleceniach, a w praktyce stosowane jest niekiedy jako metoda leczenia zakażeń Microsporum canis.

 

Kocia białaczka (FeLV): wywoływana jest przez wirus białaczki kotów (FeLV), który powszechny jest na całym świecie. Wywołuje on silną immunosupresję (spadek odporności), niedokrwistość, a w konsekwencji wiele objawów ogólnoustrojowych, a nawet zgon. Nazwa „białaczka” bierze się głównie od koloru błon śluzowych – z powodu anemii są one blade, wręcz białe. FeLV może przyczynić się do rozwoju chłoniaka u kotów. Wirus rozsiewany jest wraz ze śliną, mlekiem matki, wydzielinami z nosa czy odchodami. Jest to więc choroba, którą kot bardzo łatwo może się zarazić. Wystarczy wspólna miseczka przy karmieniu czy wspólna pielęgnacja bądź wzajemna toaleta. Koty dodatnie powinny być łączone z innymi kotami dodatnimi i izolowane od kotów zdrowych. Temat białaczki nie jest prosty, a jej diagnostyka i postępowanie z pacjentami do dziś budzą wiele kontrowersji wśród opiekunów czy lekarzy.

Kot chory na białaczkę może być w stadium regresywnym (czyli genom wirusa wbudowany jest w jego DNA – jest on nosicielem, co potwierdzają testy PCR) lub progresywnym (wirus krąży we krwi, dając objawy).

Na tym etapie skupmy się jednak na szczepieniach przeciwko tej chorobie. Jeśli kociak został zarażony przez matkę lub gdy przygarniemy dorosłego chorego na białaczkę kota – szczepienia nie pomogą i nie powinny być wykonywane. Dlatego też ważne jest, aby każdy kot przed pierwszym szczepieniem został przebadany w kierunku białaczki. Należy przede wszystkim sprawdzić, czy nie ma aktywnej wiremii (wirusa we krwi). Zalecany w tym celu jest szybki test płytkowy  ELISA. Można go wykonać w każdym gabinecie weterynaryjnym. Potrzebna jest tylko mała kropla krwi, a wynik otrzymujemy w przeciągu kilkunastu minut. Idealnie byłoby zbadać koty także na nosicielstwo – testem PCR – jest to jednak badanie droższe, stąd praktycznie niemożliwe. W przypadku wyniku dodatniego nie zaszczepimy kota przeciwko białaczce. Podlega on już dalszej diagnostyce, aby ustalić jego status i ewentualnie wprowadzić leczenie. Szczepienie przeciwko białaczce możemy wykonać u negatywnych pacjentów już od 8-9 tygodnia życia. Druga dawka przypada 3-4 tygodnie po pierwszej. Kolejna dawka (booster) jest podawana po roku. Od 3 roku życia, ze względu na mniejsze ryzyko zarażenia się białaczką u kotów starszych, szczepionki podajemy co 2-3 lata.

Chlamydioza: wywoływana jest przez Chlamydia felis – wewnątrzkomórkową bakterię. Główne objawy choroby to ostre zapalenie spojówek, ich obrzęk oraz zaczerwienienie. Choroba najczęściej dotyczy młodych kotów, do 9 miesiąca życia. Jednak możliwe jest zachorowanie w każdym wieku. Mogą pojawić się objawy ogólnoustrojowe, w tym poronienia u kotek hodowlanych. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z wydzieliną ze spojówki chorego. Chory kot może rozsiewać chlamydię nawet przez 60 dni po zakończonej infekcji. Co gorsze, część kotów pozostaje nosicielami do końca życia. Szczepienie przeciwko chlamydiozie zalecane jest szczególnie u kotów żyjących w skupiskach. Chroni ono przed objawami choroby, lecz nie przed zakażeniem. Pierwsze szczepienie można podać już w wieku 8-9 tygodni. Druga dawka przypada po 2-4 tygodniach. Dawkę booster oraz kolejne dawki przypominające podaje się co roku.

Wścieklizna: szczepienie przeciwko wściekliźnie kotów nie jest w Polsce szczepieniem regulowanym prawnie i nie jest obowiązkowe jak w przypadku psów. Pamiętajmy jednak, że psy i koty to gatunki wrażliwe na zachorowanie i mogące zarazić wścieklizną człowieka, stąd w niektórych krajach szczepienie przeciwko wściekliźnie jest u kotów szczepieniem zasadniczym i obowiązkowym. Polska nie jest krajem wolnym od wścieklizny i co roku pojawiają się tak zwane obszary występowania tej choroby. Rezerwuarem wścieklizny w Polsce jest przede wszystkim lis rudy. Wirus przenosi się wraz ze śliną przy pogryzieniu lub gdy doszło do przerwania ciągłości skóry (np. przy podrapaniu). Opiekun kota może spotkać się z sytuacją, w której szczepienie przeciwko wściekliźnie u pupila będzie wymagane, np. przy zakładaniu paszportu potrzebnego do przekroczenia granicy państwa. Również koty wychodzące, bezdomne, a przede wszystkim te polujące, mające kontakt ze zwierzętami dzikimi, powinny być zaszczepione przeciwko wściekliźnie. Jest to decyzja opiekuna, ale powinien się on kierować przede wszystkim zdrowym rozsądkiem.

Pierwsze szczepienie wykonać można najwcześniej w wieku 12 tygodni. Kolejne szczepienie przeprowadzamy 12 miesięcy później. Następne szczepienia przypadają co 1-3 lata, z uwzględnieniem wytycznych producenta preparatu oraz regulacji prawnych kraju, w którym kot przebywa bądź do którego podróżuje.

Sytuacja prawna w Polsce może ulec zmianie, gdy na danym terenie pojawi się wścieklizna. Jest to tak zwany obszar zagrożony wokół ogniska stwierdzonej choroby. Powiatowy lekarz weterynarii określa granice obszaru (gminy, powiaty, dzielnice miasta etc.) oraz wydaje odpowiednie rozporządzenia – nakazy i zakazy. Te, które najbardziej interesują opiekunów zwierząt, to zakaz puszczania psów i kotów wolno (spuszczania ze smyczy), nakaz zaszczepienia wszystkich psów przeciwko wściekliźnie oraz zakaz zgromadzeń psów i kotów. Jednoczenie lekarz powiatowy może (nie musi) nakazać szczepienie kotów domowych (zarówno tych niewychodzących, jak i wychodzących). Wtedy też jest to lokalny obowiązek, który jest regulowany prawnie. Innymi słowy: w takiej sytuacji każdy opiekun kota musi jak najszybciej zaszczepić go przeciwko wściekliźnie, inaczej grozi mu kara grzywny. Ostatnio głośno było o pojawieniu się wścieklizny na terenie woj. mazowieckiego. Został wprowadzony obowiązek szczepień kotów przeciwko wściekliźnie, na podstawie rozporządzenia nr 49 Wojewody Mazowieckiego z dnia 31 grudnia 2021 r. Zgodnie z tym rozporządzeniem obowiązek ten powinien zostać zrealizowany w terminie 30 dni od dnia ukończenia przez kota 3. miesiąca życia, a następnie nie rzadziej niż co 12 miesięcy od dnia ostatniego szczepienia. Pamiętajmy jednak, że nakaz ten dotyczy tylko konkretnych obszarów województwa, nie całej Polski.

Tab. 2. Szczepienia dodatkowe

SZCZEPIENIA PODSTAWOWE	I SZCZEPIENIE	II SZCZEPIENIE (2-4 TYG. PO I SZCZEPIENIU)	III SZCZEPIENIE (2-4 TYG. PO II SZCZEPIENIU)	IV I KOLEJNE SZCZEPIENIA*
Białaczka (FeLV)	Najwcześniej 8-9 tydzień życia. Przed pierwszym podaniem należy wykonać badanie w celu wykluczenia białaczki	3-4 tyg. Po I szczepieniu	Po roku	Pierwsza dawka po roku.  Powyżej 3 roku życia szczepienie co 2-3 lata – szczególnie koty narażone na zachorowanie
Chlamydia	Najwcześniej 8-9 tydzień życia	3-4 tyg. Po I szczepieniu	Po roku	Co roku, szczególnie u kotów żyjących w skupiskach
Wścieklizna	Najwcześniej 12 tydzień życia	Nie podaje się	Po roku od I szczepienia	Co 1-3 lata w zależności od wytycznych producenta szczepionki i regulacji prawnych w danym kraju

 

Kot dorosły o nieznanej historii

Koty zdecydowanie częściej niż psy są przygarniane do domów spoza fundacji i schronisk. Zabierając kota z przysłowiowej ulicy, nie wiemy, czy jest bezdomny od urodzenia, czy miał opiekuna, czy był kiedyś zaszczepiony etc. Opracowano więc wytyczne, jak należy szczepić w takim przypadku. Kot dorosły o nieznanym statusie immunologicznym powinien być przede wszystkim przebadany klinicznie, odrobaczony i przetestowany na najczęstsze choroby zakaźne kotów, czyli na kocią białaczkę i wirus niedoboru immunologicznego kotów (FeLV i FIV). Jeśli testy są negatywne i kot nie ma niepokojących objawów, a także nie ma powodów ku temu, by wykonać dalszą diagnostykę w kierunku tych chorób (badania PCR, Westernblott etc.), można rozpocząć szczepienia. W tej sytuacji wykonuje się dwa szczepienia na choroby podstawowe w odstępie 3-4 tygodni. Kolejne szczepienie booster jest podawane po roku, następne w zależności od trybu życia i środowiska, w jakim kot przebywa, powtarza się szczepienia co 1-3 lata. Takiego kota także możemy poddać szczepieniom dodatkowym zgodnie z tab. 2. Jeśli kot okaże się bezobjawowym nosicielem FIV lub FeLV, to powinien być uodparniany jedynie przeciwko chorobom podstawowym.

Dokument potwierdzający przebyte szczepienia

Pamiętaj, że podstawowym dokumentem świadczącym o stanie zdrowia kota oraz przeprowadzonej profilaktyce jest książeczka zdrowia lub paszport. Wpisane procedury medyczne są ważne jedynie, gdy widnieje przy nich pieczątka lekarza weterynarii. Jeśli zapomniałeś na wizytę szczepienną zabrać książeczki, koniecznie donieś ją jak najszybciej, aby lekarz mógł wpisać przeprowadzoną profilaktykę. Pamiętaj, że informacje w programie komputerowym znajdują się tylko w konkretnym gabinecie i nie są one upubliczniane ani udostępniane innym zakładom leczniczym. Jedynym poświadczeniem szczepienia jest więc wpis w książeczce lub paszporcie. Dobrym rozwiązaniem jest także zapisanie kolejnego terminu szczepień, szczególnie, że koty nie pojawiają się w gabinetach na coroczne obowiązkowe szczepienie przeciwko wściekliźnie tak jak psy.

Tab. 3. Przykładowy kalendarz szczepienia przeciwko chorobom podstawowym dorosłego kota, jeśli nie znamy jego historii

Szczepienia podstawowe	I SZCZEPIENIE	II szczepienie	Dawka przypominająca (booster)	Kolejne dawki przypominające
Panleukopenia (FPV) Kaliciwirus (FCV) Herpeswirus (FHV)*	Tak szybko, jak to możliwe	3-4 tyg. po I szczepieniu	Po roku	Co 3 lata. Koty o wysokim stopniu narażenia na zachorowanie – co roku*

* W Polsce są dostępne jedynie szczepionki skojarzone (FPV, FCV, FHV), nie ma możliwości podania poszczególnych szczepień osobno.

Gdzie szczepimy, czyli najważniejsze u kotów

U kotów miejsce podania szczepionki ma szczególne znaczenie. Wynika to niestety z faktu, że podawanie szczepionki może spowodować rozwój złośliwego nowotworu – mięsaka poszczepiennego. Jest to najczęściej włókniakomięsak, który wykazuje większą złośliwość niż inne mięsaki. U 10-28% pacjentów daje on przerzuty do węzłów chłonnych i innych narządów – w tym płuc czy nerek. Może rozwinąć się po czasie od szczepienia (od 4 miesięcy do 3 lat) i bardzo szybko się rozrastać. Za najważniejsze w leczeniu uznaje się jego usunięcie chirurgiczne (z marginesem tkanek) oraz radioterapię.

Naukowcy stwierdzili, że w rozwoju mięsaka największe znaczenie ma adiuwant (składnik szczepionki). Powoduje on miejscowe, przewlekłe zapalenie, które z czasem może przerodzić się w nowotwór. Co więcej, udowodniono, że taka sytuacja dotyczy nie tylko podania szczepionki, ale każdego leku (głównie tych o przedłużonym działaniu). Uważa się także, że liczba podanych szczepionek ma znaczenie – im mniej ich w życiu kota, tym mniejsze ryzyko rozwoju mięsaka. Ponadto niektóre badania naukowe sugerują, że istnieją koty, u których poszczepiennie rozwinęła się choroba nerek (renal cell contaminants remain in vaccination), jednak jest to niezwykle rzadkie.

Z tych wszystkich względów należy, jeśli tylko to możliwe, ograniczyć liczbę szczepień oraz używać preparatów bez adiuwantów. W Polsce są dostępne szczepionki, które ich nie zawierają. Warto o tym porozmawiać z lekarzem przed zaszczepieniem kota. Kluczowe jest także miejsce podania. Nie podajemy szczepionki w kark ani w szyję (jak z reguły u psów). W tych miejscach możliwość przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego jest mocno ograniczona – trudno stamtąd usunąć całkowicie guz, nie mówiąc o zachowaniu marginesu tkanek. Miejscami wyznaczonymi przez światowe organizacje do podania szczepień są: kończyny, ogon, boki ciała. Są to miejsca, z których zdecydowanie łatwiej jest usunąć nowotwór, jeśli dojdzie do ewentualnego jego rozwoju. Nie podajemy także szczepionek ciągle w to samo miejsce – najlepiej je zmieniać. Przyjęło się także, że szczepienie przeciwko wściekliźnie (rabies) podajemy w prawą kończynę – R, a przeciw białaczce (leucemia) w lewą – L. Przed podaniem dawki należy ją także ogrzać do temperatury pokojowej.

Należy więc każdego kota traktować indywidualnie. Jeśli na co dzień jest w domu, nie ma kontaktu z innymi kotami, ale jeździ na rehabilitację po urazie ortopedycznym – w takiej sytuacji jako lekarz rozważałabym przyspieszone (po roku) szczepienie na podstawowe choroby zakaźne. Koty niewychodzące z domu, bez kontaktu z innymi kotami nie powinny być szczepione przeciwko wściekliźnie i białaczce. Szczepienie kota co roku wszystkimi możliwymi szczepionkami nie ma większego sensu i może się przyczynić do rozwoju nowotworu. Należy zatem wyważyć wszelkie za i przeciw i postępować najlepiej, jak tylko można, mając na uwadze zdrowie i bezpieczeństwo kota.

Podsumowanie

Szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym kotów są niezwykle ważne. Mimo prowadzonych od lat szczepień wciąż panleukopenia, koci katar, chlamydioza czy kocia białaczka to realne zagrożenia. Wśród kotów istnieje wiele osobników będących bezobjawowymi nosicielami wirusów. Wpływ na to ma wiele czynników, ale przede wszystkim jest to nadal duża populacja bezdomnych kotów w Polsce. Dlatego też tak trudno jest wyeliminować te choroby ze środowiska. W ustalaniu harmonogramu szczepień ważne jest indywidualne dopasowanie schematu do danego kota. Nie powinno się wszystkich kotów szczepić jednakowo, na wszystkie choroby i co roku, gdyż niesie to za sobą także konsekwencje zdrowotne w postaci ryzyka rozwoju mięsaka. Nowotwór ten pojawia się u od 1 do 4 pacjentów na 10 000 zaszczepionych. Zatem lepiej szczepić mniej, lecz z głową. O profilaktyce swojego pupila należy decydować z pełną świadomością zagrożeń związanych zarówno ze szczepieniem, jak i z jego brakiem. To właśnie biorąc pod uwagę styl życia kota, powinno się dobrać odpowiedni schemat postępowania.

Tab. 4 Przykładowy kalendarz szczepień kota w zależności od trybu życia

Szczepienia Tryb życia	I szczepienie 8-9 tydzień życia	II szczepienie 12-13 tydzień życia	III szczepienie 16-17 tydzień życia	Dawka przypominająca (booster)	Kolejne dawki przypominające
Kot wyłącznie domowy, bez kontaktu z innymi kotami	FPV, FCV, FHV,	FPV, FCV, FHV,	FPV, FCV, FHV,	FPV, FCV, FHV,	FPV, FCV, FHV – co 3 lata
Kot domowy, wychodzący od czasu do czasu na zewnątrz (np. do ogrodu), mający kontakt z kotami wychodzącymi	FPV, FCV, FHV Do rozważenia FeLV	FPV, FCV, FHV FeLV	FPV, FCV, FHV Do rozważenia szczepienie przeciwko wściekliźnie	FPV, FCV, FHV, Wścieklizna FeLV	FPV co 3 lata FCV, FHV co 1-3 lata Szczepienie przeciwko wściekliźnie co 1-3 lata FeLV powyżej 3 roku życia co 2-3 lata
Koty w schroniskach, rezydenci domów tymczasowych czy fundacji mający częsty kontakt z innymi kotami, w tym z nosicielami FeLV	FPV, FCV, FHV (I dawka nawet już w 6 tygodniu życia) FeLV Chlamydia	FPV, FCV, FHV (kolejne dawki co 3-4 tygodnie, aż do ukończenia 16-20 tygodnia życia) FeLV Chlamydia	FPV, FCV, FHV (kolejne dawki co 3-4 tygodnie, aż do ukończenia 16-20 tygodnia życia) Do rozważenia szczepienie przeciwko wściekliźnie	FPV, FCV, FHV, Wścieklizna FeLV Chlamydia	FPV co 3 lata FCV, FHV co 1 rok Szczepienie przeciwko wściekliźnie co 1-3 lata FeLV powyżej 3 roku życia co 2-3 lata Chlamydia co 1 rok
Koty hodowlane, biorące udział w wystawach, mające kontakt z innymi kotami hodowlanymi (np. reproduktorami)	FPV, FCV, FHV, FeLV Chlamydia	FPV, FCV, FHV, FeLV Chlamydia	FPV, FCV, FHV Do rozważenia szczepienie przeciwko wściekliźnie	FPV, FCV, FHV Wścieklizna FeLV Chlamydia	FPV co 3 lata FCV, FHV co 1 rok Szczepienie przeciwko wściekliźnie co 1-3 lata FeLV powyżej 3 roku życia co 2-3 lata Chlamydia co 1 rok

 

lek. weterynarii Małgorzata Glema