Zapalenie trzustki u kota – objawy, przyczyny i leczenie

Badanie kwasu foliowego i witaminy B12

Watro wykonać oznaczenie tych parametrów szczególnie u kotów, u których występują wymioty w przebiegu choroby, w celu oceny funkcji przewodu pokarmowego, w tym przede wszystkim w celu oceny zaburzeń wchłaniania jelita krętego, jak i dwunastnicy.

Badanie ultrasonograficzne (USG) jamy brzusznej

• Badanie to jest bardzo pomocne w stawianiu diagnozy zapalenia trzustki u kotów, ale nie jest badaniem kluczowym – na podstawie samego badania USG nie postawimy diagnozy.
• Ocena trzustki w badaniu USG jest trudna, dlatego wynik badania zależy w dużej mierze od doświadczenia lekarza wykonującego badanie.
• Warto wiedzieć, że u wielu kotów z zapaleniem trzustki obraz USG trzustki, jak i okolicznych tkanek, jest prawidłowy.

Biopsja trzustki i badanie histopatologiczne (HP)

• Jej wynik stawia ostateczną diagnozę – nazywana jest złotym standardem diagnostyki zapalenia trzustki u kotów.
• Jest rzadko zalecana w praktyce klinicznej z powodu trudności wykonania biopsji, ryzyka krwawienia, możliwości wystąpienia zmian ogniskowych w trzustce po pobraniu bioptatu (fragmentu tkanki narządu), a także wynik może być niemiarodajny i nie zawsze koreluje z nasileniem objawów klinicznych.
• Nie jest to rutynowo zalecana diagnostyka, nie zmienia wiele w postępowaniu klinicznym.

Badania kału w kierunku pasożytów

Badanie kału nie ma znaczenia w przypadku chorób trzustki. Jeśli podejrzewa się tło pasożytnicze choroby, warto wykonać badanie podstawowe takie jak flotacja czy test w kierunku pierwotniaków i kokcydi. W przypadku podejrzenia zapalenia trzustki na tle Toxoplasma gondii warto wykonać badania z surowicy krwi (badanie poziomy przeciwciał IgG i IgM).

Testy na choroby zakaźne (FIV, FeLV)

W przypadku każdej choroby u kotów należy znać status tych dwóch,by wykluczyć nosicielstwo. Obecność wirusa kociej białaczki, czy też wirusa niedoboru odporności u kotów znacznie wpływa na rokowania w przebiegu zapalenia trzustki. Jeśli kot nie miał nigdy wykonywanych takich badań lub jest kotem wychodzącym (więc jego status jest zmienny, bo kot chorobami może zarazić się przy każdym kontakcie z innym kotem bądź jego wydalinami) należy wykonać te badania w przebiegu choroby.

Lipaza i amylaza

Przydatność tych badań w stawianiu diagnozy zapalenia trzustki u kotów

Wbrew krążącym mitom te dwa podstawowe parametry wykonywane w rutynowych, przesiewowych badaniach krwi nie mówią nam nic o trzustce u kota.

✓Amylaza

• Nie jest ani czuła, ani specyficzna dla zapalenia trzustki u kotów.
• Może wrastać u kotów w przebiegu choroby nerek, choroby jelit, chorób wątroby czy odwodnieniu.
• Nie jest wykorzystywana w diagnostyce chorób trzustki u kotów.

✓Lipaza

• Podobnie jak amylaza nie jest przydatna i nie koreluje z zapaleniem trzustki.
• Lipaza DGGR – (tu dibenzylidenaceton słuzy jako substrat do jak najlepszego pomiaru aktywności lipazy, uważa się tą metodę za lepszą niż pomiar samej lipazy w surowicy) czasami może korelować z zapaleniem trzustki u kotów ale charakteryzuje się mniejszą swoistością. Przy podwyższonym wyniku i objawach klinicznych należy wykonać dodatkowe badania – sam podniesiony wynik nie świadczy o zapaleniu trzustki u kota.
• Wzrost lipazy może wynikać z innych chorób w organizmie, jak chociażby zapalenia jelit czy choroby nerek.
• Nie powinna być rutynowo wykorzystywana do stawiania diagnozy zapalenia trzustki u kotów.

Leczenia zapalenia trzustki u kota

Leczenie opiera się na postępowaniu objawowym i wspomagającym chorego kota. Zależne jest także od jego wieku, kondycji i stopnia nasilenia objawów. Inaczej będzie wyglądać terapia kota, który je, nie ma cech odwodnienia i sporadycznie wymiotuje, a inaczej u kota gorączkującego, odwodnionego, z anoreksją.

Postępowanie terapeutyczne polega na stosowaniu:

• Płynoterapii – stosowane są przede wszystkim krystaloidy dożylnie w celu korygowania odwodniania, jak i wyrównania równowagi elektrolitowej i kwasowo-zasadowej organizmu. Jest to najważniejszy element terapii ostrego zapalenia trzustki. Płynoterapia zazwyczaj wymaga hospitalizacji pacjenta i zajmuje przynajmniej kilka dni. Przy delikatnym przebiegu i niewielkim stopniu odwodnienia można stosować płyny podskórnie.
• Leków przeciwbólowych – stosuje się tu przede wszystkim leki z grupy opioidów. Warto podkreślić, że terapia bólu w przypadku zapalenia trzustki jest niezwykle ważna, inaczej pacjent nie będzie się regenerował, nie zacznie jeść, wiec leczenie będzie trwało dłużej.
• Leków przeciwwymiotnych, rozkurczowych – niezwykle ważne jest, by zahamować wymioty i postępujące odwodnienie, jak i poprawić komfort pacjenta.
• Antybiotyków – przede wszystkim przy podejrzeniu infekcji tła bakteryjnego, jak i objawach triaiditis, stosowane są antybiotyki o szerokim spektrum działania, najczęściej dożylne lub podskórne.
• Leki przeciwzapalne, immunomodulujące – leki z grupy leków sterydowych lub cyklosporyny, szczególnie istotne w terapii zapalenia przewlekłego trzustki. Badanie kliniczne z 2025 roku na 48 kotach z przewlekłym zapaleniem trzustki porównywało efekty terapii prednizolem a cyklosporyną. Co ciekawe, to cyklosporyna szybciej obniżała wynik fpl, ale to terapia lekiem sterowym przyczyniała się do szybszej poprawy klinicznej chorego kota.
• Leki przeciwzakrzepowe – stosowane w przypadku ostrej postaci choroby, gdzie ryzyko zakrzepicy jest wysokie (FATE – Feline Arterial Tromboembolism). Najczęściej stosowana u kotów jest heparyna drobnocząsteczkowa w iniekcjach.
• Leki przyspieszające apetyt – powodujące, że kot chce jeść, ma lepszy apetyt, dzięeki czemu szybciej wraca do zdrowia.
• Żywienie – niezwykle ważne jest jak najszybsze przywrócenie czynności przewodu pokarmowego, jak i pracy trzustki. Im szybciej kot zacznie jeść, tym szybciej wspierana jest regeneracja przewodu pokarmowego i hamowana translokacja bakterii, co zmniejsza ryzyko powikłań ogólnoustrojowych, jak i daje lepsze rokowanie. Niekiedy konieczne jest zastosowanie sondy donosowej lub doprzełykowej. Koty wręcz nie mogą głodować przy zapaleniu trzustki, nie można do tego dopuścić.

Jak dbać o kota z zapaleniem trzustki

Przede wszystkim konieczne jest przestrzeganie zaleceń od lekarza weterynarii – regularne kontrole, płynoterapia i podawanie leków zgodnie z ustaleniami. Ważne jest także monitorowanie w domu kota, jego zachowań, aktywności, wypróżnień w kuwecie, jak i apetytu. W trakcie rekonwalescencji istotne jest unikanie stresu , oraz jak najszybszy powrót do rutyny dnia codziennego.

Dieta kota z zapaleniem trzustki – co podawać kotu?

To bardzo ważna część leczenia, jeśli nie najważniejsza. Co istotne, nie polega ona na restrykcyjnym obniżeniu zawartości tłuszczów, tak jak w przypadku tej samej choroby u psów. Nie ma obecnie także potwierdzonych badaniami naukowymi słuszności wprowadzania diet niskowęglowodanowych u kotów. Jednak w związku z metabolizmem kota dieta niskowęglowodanowa wydaje się być korzystna i lepsza niż dieta z wyższą zawartością węglowodanów, szczególnie w rekonwalescencji choroby trzustki, wspierając jej funkcje metaboliczne. Taka dieta jest bezdyskusyjnie wskazana u kotów z cukrzycą. Najlepiej udokumentowane w przebiegu zapalenia trzustki są terapie polegające na stosowaniu diety wysokoenergetycznej o wysokostrawnym białku. Bardzo ważne jest, by dieta była dobrana indywidualnie do kondycji kota, współistniejących chorób, wieku czy zaawansowania zapalania trzustki. I bardzo ważne: w przebiegu zapalenia trzustki nie robimy kotu głodówki! Kot ma jeść – robimy wszystko, aby jadł!

Cechy diety przy chorobie zapalnej trzustki:

• Zawartość tłuszczy umiarkowana do 20-25% suchej masy.
• Zawartość węglowodanów >10% suchej masy.
• Dieta wysokobiałkowa – o wysokiej strawności białku.
• Dieta wysokoenergetyczna i łatwostrawna.

Kota lepiej karmić mniejszym porcjami i częściej w ciągu dnia.

W przebiegu choroby poleca się podawać kotu jedynie karmy mokre, oczywiście wysokiej jakości. Dobrym wyborem jest także dieta typu BARF, ale pod warunkiem, że kot spożywał ją przed chorobą. Moment chorowania nie jest dobrym momentem na tak radykalną zmianę diety.

Postępowanie z kotem po wyleczeniu zapalenia trzustki

Stała dieta

Utrzymanie stałej, dobrze dobranej diety jest kluczowe w regeneracji trzustki. Bardzo ważne jest niekombinowanie i niedokarmianie kota po chorobie.

Regularne kontrole weterynaryjne

U pacjentów z historią ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki zaleca się kontrole po 3 miesiącach od zachorowania kolejno co 6 miesięcy. Kontrole te obejmują badanie klinicznie, badanie poziomu fpl w surowicy krwi, jak i badanie USG. Ważne jest, by pacjent był odpowiednio przygotowany do badań, czyli po 12-godzinnej głodówce.

Unikanie stresu i zapewnienie spokoju

To bardzo ważny element w rekonwalescencji, ale także terapii. Nie ma co ukrywać, że codziennie wizyty niekiedy przez kilka, a nawet kilkanaście dni są stresujące dla kota. Dlatego kiedy tylko można zakończyć leczenie w gabinecie weterynaryjnym, kot powinien wrócić do rutyny i spokoju. To na pewno nie jest dobry czas na podróżowanie, wyjazdy, odwiedziny, huczne imprezy, przeprowadzkę czy pojawienie się nowego zwierzęcia w domu.

Odpowiednia suplementacja

Dobrym wyborem, szczególnie przy stosowaniu antybiotyków w leczeniu zapalenia trzustki, są probiotyki. W szczególności mówimy tu o suplementowaniu szczepów bakterii takich jak Lactobacillus spp. i Bifidobacterium spp. Powinny być one stosowanie przynajmniej kilka tygodni po epizodzie choroby. Wspieranie mikrobioty jelitowej praz poprawa bariery jelitowej i odporności są niezwykle ważne, przede wszystkim gdy mamy także współistniejące zapalenie jelit (IBD).

Kolejny często zalecany suplement to kwasy omega-3 (pochodzenia zwierzęcego, np. oleje z ryb) o działaniu przeciwzapalnym, wspierającym mikrokrążenie. Szczególnie zaleca się je u kotów ze stwierdzonymi jednoczasowo chorobami przewodu pokarmowego (IBD).

W trakcie trwania przewlekłej postaci omawianej choroby często dochodzi do deficytów witaminy B12 (kobalamina), dlatego też warto badać jej poziom i odpowiednio ją suplementować iniekcyjnie (1x w tygodniu iniekcje w gabinecie wet.) bądź doustnie w ustalonych z lekarzem dawkach i schematach, by nie doprowadzić do jej przedawkowania. Odpowiedni poziom witaminy B12 sprzyja prawidłowemu apetytowi, kondycji, jak i aktywności.

Szczególnie przy zapaleniu wątroby zaleca się stosowanie suplementów hepatoprotekcyjnych oraz antyoksydantów, jak np. witamina E czy C, które także wspierają regenerację komórek trzustki.

Jak zapobiegać zapaleniu trzustki u kotów?

Generalnie nie ma profilaktyki chorób trzustki głownie dlatego, że u kotów jest to choroba tła idiopatycznego, czyli bez konkretnej przyczyny. W celu prewencji chorób trzustki warto przede wszystkim szybko reagować, gdy kot traci apetyt czy widzimy ubytek jego wagi bez uchwytnej przyczyny. Ponadto w przypadku przewlekłych schorzeń, jak choroby przyzębia czy przewlekle zapalenie jelit, koniecznie jest ich leczenie. Warto unikać w domu trujących roślin czy stosowania niepotrzebnie leków. Pamiętajmy, że choroba ta dotyka głównie koty w wieku średnim i starszym, co wynika najpewniej z kumulacji czynników ryzyka, jak i współistnienia wielu innym chorób. Dlatego też częste i regularne kontrole w gabinecie weterynaryjnym oraz przeglądowe wykonywanie badań krwi wydają się być kluczowe w profilaktyce omawianej choroby.

Podsumowanie

Zapalenie trzustki u kota to niekiedy nierówny przeciwnik ze względu na słabo wyrażone objawy i dość trudną diagnostykę. Nie wolno jej lekceważyć, dlatego jako opiekunowie jesteśmy zobowiązani nie tylko do kontrolowania naszego kociego pupila, ale także do szybkiego reagowania. Kluczowa jest więc tutaj czujność, ale i szybka reakcja, czyli wizyta w gabinecie weterynaryjnym. Lekarz weterynarii również powinien być dociekliwy i wykonać wszystkie niezbędne badania, w tym dokładne badanie kliniczne oraz badanie fpl i USG. Co ważne, badanie fPL, czyli oznaczenie specyficznej lipazy trzustkowej u kotów, nie należy do rutynowych badań wykonywanych w trakcie przeglądowych wizyt, głównie ze względu na cenę, dlatego też mając świadomość powagi choroby, warto poprosić lekarza, by zbadał także ten parametr z surowicy krwi.

FAQ – najczęściej występujące pytania

Jakie są pierwsze objawy zapalenia trzustki u kota?

Niekiedy są one bardzo słabo wyrażone, subkliniczne, co utrudnia rozpoznanie choroby. Najczęstszy objaw zapalenia trzustki u kota to mniejszy apetyt lub jego brak, kolejno mogą pojawić się wymioty i spadek masy ciała.

Czy trzustka u kota się regeneruje?

Tak, trzustka jako organ ma zdolność regeneracji, ale jest ona ograniczona i zależy od stopnia uszkodzenia i zmian, jakie w niej zaszły. W przypadku ostrego zapalenia trzustka może nawet całkowicie się zregenerować. W przypadku przewlekłego zapalenia trzustka ulega zwłóknieniu, co oznacza, że zmiany zwyrodnieniowe pozostaną już na zawsze. Te cechy jesteśmy w stanie określić w badaniu USG, gdy wykonuje je doświadczony lekarz.

Jakie są rokowania przy zapaleniu trzustki u kota?

Rokowania zależą od postaci choroby:

• ostre zapalenie o łagodnym przebiegu ma rokowanie dobre,
• ostre zapalenie o ciężkim przebiegu ma rokowanie ostrożne do złego; może zakończyć się śmiercią pacjenta,
• przewlekłe zapalenie ma rokowania zmienne, w zależności od stopnia uszkodzenia narządu, wieku, kondycji i chorób współistniejących.

Jak długo żyje kot z zapaleniem trzustki?

Zależy od postaci choroby. Kluczowe jest szybkie postawienie diagnozy, stała kontrola weterynaryjna, jak i kondycja oraz wiek kota.

W przypadku ostrego zapalenia trzustki, jeśli leczenie jest wdrożone na czas i skuteczne, kot po przechorowaniu żyje tyle, ile normalny kot w jego wieku.

W przypadku przewlekłej postaci choroby koty mogą żyć zarówno kilka, jak i wiele lat. Nie da się tutaj udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Wszystko zależy od wielu czynników: kondycji kota, jego wieku, chorób współistniejących, opieki sprawowanej nad nim, kontroli weterynaryjnych czy dobrze dobranej diety.

Jaka jest śmiertelność kotów chorujących na zapalenie trzustki?

Śmiertelność kotów chorujących na zapalenie trzustki jest zróżnicowana i zależy od postaci choroby.

Ostre zapalenie o łagodnym przebiegu charakteryzuje się śmiertelnością <10-20%.

Ciężkie ostre zapalenie trzustki ma śmiertelność do 40-50%.

Przewlekłe zapalenie trzustki nie jest śmiertelne, ale może prowadzić do rozwoju chorób, np. cukrzycy, i skrócić długość życia kota.

Kiedy należy uśpić kota chorego na trzustkę?

Podjęcie decyzji u eutanazji jest trudne i powinno być podjęte wraz z lekarzem weterynarii zajmującym się leczeniem kota. Rozważane jest wtedy, gdy chory kot cierpi, nie rokuje, a jego stan nie ulega poprawie bądź się pogarsza. Innymi słowy: wtedy, kiedy nie ma reakcji na leczenie i intensywną terapię, nastąpiło wyniszczenie organizmu lub też kot ma niską jakość życia, częste nawroty choroby i nie da mu się zapewnić komfortu, wskazuje się podjęcie decyzji o eutanazji kota.

Czego nie podawać kotu choremu na trzustkę?

Chory kot przede wszystkim nie powinien mieć tłustej, zmiennej i wysokowęglowodanowej diety. Dlatego też niektóre, łatwo dostępne w sklepach diety komercyjne nie powinny w ogóle być podawane kotu. Nie powinien dojadać niezdrowych smaczków czy ludzkiego jedzenia, w szczególności przyprawionego. Również zabronione są produkty mleczne czy produkty zawierające laktozę. Niewskazane jest stosowane ziół, np. na trawienie, czy leków bez zgody lekarza weterynarii (np. leków z grupy nlpz). Istotne jest, by nie wprowadzać głodówki kotu. Jak wspominałam, im szybciej zostanie wprowadzone odpowiednio dobrane, zbilansowane żywienie, tym lepsze rokowanie dla chorego kota.

Jaka karma jest najlepsza dla kota z zapaleniem trzustki?

Cechy diety przy chorobie zapalnej trzustki:

• Zawartość tłuszczy umiarkowana do 20-25% suchej masy.
• Zawartość węglowodanów >10% suchej masy.
• Dieta wysokobiałkowa – o wysokiej strawności białku.
• Dieta wysokoenergetyczna i łatwostrawna.

W przebiegu choroby poleca się podawać kotu jedynie karmy mokre, oczywiście w pełni bilansową i wysokiej jakości. Pełna odpowiedź w tekście wyżej.

lek. weterynarii Małgorzata Glema