Łupież u psa i szczeniaka – przyczyny

Łupież na sierści czworonoga zazwyczaj wywołuje u właściciela niepokój. W szczególności gdy pojawia się nagle, nie wiadomo skąd, a pies nie ma żadnych dodatkowych objawów. Widoczne białe, drobne płatki na sierści nie tylko ujmują mu uroku ale często są objawem rozpoczynającej się choroby. Łupież pojawić się może także z prozaicznych przyczyn. Warto zatem wiedzieć, kiedy i w jakich sytuacjach pojawia się łupież, jak się go pozbyć oraz kiedy należy udać się z psem do weterynarza. Jedno jest pewne – jeśli zaobserwujemy ten problem, należy pobawić się w detektywa.

Zacznijmy od wyjaśnienia, czym właściwie jest łupież. To po prostu martwe, zrogowaciałe komórki naskórka pojawiające się na powierzchni skóry. Białe, drobne płatki czy też łuski mogą występować pojedynczo bądź tworzyć większe agregaty. Co oczywiste, u psów z czarną i którą sierścią łupież będzie łatwiej zauważalny niż u tych o jasnym umaszczeniu czy o długiej sierści. Jeśli nasz czworonóg ma tę przypadłość, to białe drobinki znajdujemy wszędzie, gdzie przebywa: na podłodze, na jego posłaniu czy na kanapie. A najbardziej widoczne są podczas codziennych wspólnych zabaw i pieszczot.

Łupież nie jest zjawiskiem fizjologicznym. Gdy jest widoczny, znaczy to, że skóra łuszczy się w nadmiarze, czyli cykl podziału komórek naskórka jest krótszy niż normalnie. Jego komórki szybciej umierają i szybciej powstają nowe. Łupież może mieć charakter przewlekły lub nawracający. Rozróżniamy łupież wtórny i pierwotny. Pierwotny należy do rzadkości i występuję głównie jako poważna choroba genetyczna. Najczęściej do czynienia mamy z łupieżem wtórnym. Przyczyn takiego zjawiska jest wiele. Łupież to objaw wielu chorób. Występuje także przy otyłości, alergii, odwodnieniu, zaburzeniach żywienia oraz przy nieprawidłowej toalecie psa. Dlatego gdy tylko się pojawi, należy szukać przyczyny, aby skutecznie wyleczyć pupila.

Podziałów łupieżu w literaturze medycznej jest wiele, diagnostycznie ważny jest jego charakter oraz umiejscowienie.

Podział ze względu na charakter łupieżu

Łupież suchy/zwykły

Występuje u psów najczęściej. Płatki naskórka są drobne, białe, a nawet półprzeźroczyste, sypkie i suche w dotyku. Towarzyszy mu zazwyczaj świąd o różnym nasileniu. Wśród jego przyczyn wymienia się:

• nieprawidłową pielęgnację skóry i sierści,
• grzybice,
• pasożyty zewnętrzne,
• alergie,
• ichtiozę psów (rybią łuskę) u goldenów i labradorów,
• nieprawidłową, źle zbilansowaną dietę,
• choroby endokrynologiczne (zespół Cushinga, niedoczynność tarczycy),
• choroby autoimmunologiczne (np. pęcherzycę liściastą),
• stres,
• osłabienie organizmu (np. spowodowane pasożytami wewnętrznymi, innymi procesami chorobowymi toczącymi się w organizmie).

Łupież tłusty

Najczęściej związany jest z dodatkowymi objawami. Należą do nich przede wszystkim: świąd (o różnym nasileniu), wykwity skórne oraz zmiany zapalne (obrzęk, zaczerwienienie) zmienionej chorobowo skóry. Płatki łupieżu są większe, białe, w dotyku dość tłuste. Wśród przyczyn wymienia się:

• zapalnie gruczołów łojowych – sebaceous adenitis (SEA),
• niedobory miedzi,
• syndrom wątrobowo-skórny,
• wszelkie zapalenia bakteryjne skóry,
• alergiczne zapalenie skóry.

Podział ze względu na lokalizację łupieżu

• uogólniony – występuje najczęściej, zarówno w postaci suchej, jak i tłustej;
• miejscowy (lokalny) – taki łupież najczęściej jest suchy; wywoływany przez:
  • pasożyty zewnętrzne skóry,
  • grzybice,
  • mechaniczne uszkodzenie skóry – np. stałe otarcia na łokciach u psów ras dużych i olbrzymich.

Chorób, w których przebiegu występuje łupież, tak na prawdę jest wiele. W zasadzie większość dermatoz, czyli chorób skóry, przebiega z bardziej lub mniej nasilonym pojawianiem się łusek. Diagnostyka wymaga przede wszystkim badań wykonanych przez lekarza weterynarii. Podstawowe badania to pobranie cytologii oraz zeskrobin ze skóry, aby określić pod mikroskopem, jakie dokładnie komórki się na niej znajdują, oraz wykluczyć obecność pasożytów. Nie są to badania ani bolesne dla psa, ani też kosztowne. Kolejne badania, które może wykonać lekarz, to posiew bakteryjny oraz mykologiczny ze skóry, trichogram, a nawet biopsje. Należy także wykonać podstawowe badania krwi wraz z profilem hormonów tarczycy. To, jakie dodatkowe badania wykonać, zależy od tego, jakie są dodatkowe objawy, jaka jest rasa psa oraz jaki jest obraz kliniczny choroby. I tak np. u szczeniaka retrievera z silnym łupieżem lekarz może nawet zlecić badania genetyczne (przy podejrzeniu ichtiozy psów).

Czynniki zewnętrzne wpływające na łupież u psa

Warto przyjrzeć się czynnikom zewnętrznym, które mogą mieć wpływ na jakość okrywy włosowej i skóry. To właśnie one bardzo często są przyczyną pojawienia się łupieżu u psa.

Wśród nich wyróżniamy:

• nieprawidłową pielęgnację sierści,
  • zbyt silne nasłonecznienie w miejscu, gdzie pies przebywa – może doprowadzić do przesuszenia skóry,
  • nagłą zmianę warunków klimatycznych – wychodzenie z ciepłego domu na zimne powietrze,
  • nadmierne ogrzewanie w domu,
  • nadmierną klimatyzację,
  • niewłaściwą dietę,
  • zbyt małe nawodnienie organizmu, a zatem i skóry.

Najczęstsze przyczyny łupieżu u psa

Nieprawidłowa dieta

Chciałabym się teraz skupić na najczęstszej przyczynie łupieżu, czyli nieprawidłowej diecie. Stwierdzenie „wyglądasz tak, jak jesz” dotyczy także psów. Stosowanie karm i diet ubogich w makro- i mikroelementy bardzo często skutkuje właśnie łupieżem. Jednym z takich ważnych składników diety jest cynk, niezbędny do prawidłowego funkcjonowania skóry. To właśnie jego niedobór najczęściej jest przyczyną pojawienia się białych łusek na sierści psa. Bogate w cynk są między innymi nasiona dyni i słonecznika. Kolejny ważny składnik to niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli omega-3 i omega-6. Stosowanie ich w diecie – ale uwaga: w odpowiednich proporcjach – wzmacnia komórki naskórka i wpływa na prawidłowe funkcjonowania skóry. NNKT utrzymują także prawidłową lipidową warstwę naskórka. Ich niedobory skutkują między innymi pogorszeniem jakości i matowieniem okrywy włosowej oraz wysuszeniem skóry, a w konsekwencji łupieżem. Niedobory witamin z grupy B oraz biotyny także mogą być przyczyną pojawienia się łupieżu.

Nieprawidłowa higiena – toaleta psa

Kolejnym dość często spotykanym problemem jest nieprawidłowa toaleta psa. Wśród pacjentów dermatologicznych spotykam zarówno takich, którzy są za często kąpani, jak i takich, którzy są zaniedbani przez swojego właściciela. W obu tych przypadkach może wystąpić łupież. Zbyt częsta toaleta i nadużywanie kosmetyków zaburzają prawidłowe funkcjonowanie skóry. Kolejny częsty problem to źle dobrany kosmetyk. Pamiętajmy, że nie wolno stosować szamponów czy kosmetyków przeznaczonych do używania przez ludzi. Odczyn pH skóry człowieka jest niski w porównaniu z pH skóry psa. Zatem stosując nasze kosmetyki u czworonoga, najczęściej po prostu przesuszamy mu skórę. Niedokładne spłukanie szamponu, nadużywanie kosmetyków czy pozostawienia zbyt dużej ilości odżywki to także błędy popełniane przy toalecie czworonoga, które mogą skutkować łupieżem. Z drugiej strony jego przyczyną może być także zupełny brak kąpieli, gdy pies tego wymaga, brak wyczesywania sierści, niewycinanie kołtunów.

Jakość powietrza

Suche powietrze o niskiej wilgotności również przesusza skórę psa. Część czworonogów będzie miała łupież sezonowo, np. w zimie, gdy włączone jest ogrzewanie w domu. Inne psy, wrażliwe na światło słoneczne, klimatyzację, a szczególnie te podatne na alergie będą bardziej obsypane latem.

Pasożyty skóry

Wśród częstych przyczyn łupieżu wskazuje się także pasożyty skóry. Spośród nich wymienić należy świerzbowce, cheyletielle, a także inne roztocza, nużeńce i pchły. Jak widać, ektopasożytów jest dość sporo, dlatego diagnostykę chorób skóry należy zawsze rozpocząć od pobrania zeskrobin. To właśnie na podstawie tego badania lekarz jest w stanie potwierdzić bądź wykluczyć obecność dodatkowych pasażerów na skórze psa. Najczęściej w przypadku chorób powodowanych ektopasożytami dodatkowo pojawia się świąd lub inne zmiany skórne. Warto jednak pamiętać, że świąd nie zawsze jest zauważalny dla właściciela. Co ciekawe, w przypadku świerzbu łupież może wstępować tylko lokalnie, np. w okolicy mostka, uszu czy łokci. W przypadku cheyletiellozy łupież jest bardzo intensywny, widoczny na całym ciele. Choroba ta często nazywana jest łupieżem wędrującym. U psów nie jest tak często diagnozowana jak u kotów, jednak może się przytrafić. Warto wiedzieć, że większość preparatów stosowanych przeciwko kleszczom zabezpiecza jednocześnie przed innymi ektopasożytami. Jednak nie wszystkie preparaty mają taki sam skład i mimo regularnego ich stosowania zawsze przy dermatozie należy brać po uwagę choroby powodowane przez ektopasożyty.

Niedoczynność tarczycy u psa

Niedoczynność tarczycy to choroba układu endokrynnego. Dotyka cały organizm. Główne objawy to spadek aktywności, zwiększenie masy ciała, ospałość, zmniejszenie akcji serca. U ponad połowy chorych psów zauważalne są także zmiany dermatologiczne. Niedobór hormonów tarczycy objawia się między innymi pogorszeniem jakości sierści i skóry. Przede wszystkim są to wyłysienia, hiperpigmentacja (ciemnienie skóry). Dodatkowo sierść matowieje. Zmniejszony metabolizm w przebiegu choroby prowadzi do zaburzenia rogowacenia skóry. Przede wszystkim do zwiększonego złuszczania się naskórka, czyli właśnie do powstania łupieżu. Jak podałam wcześniej, najczęściej jest to jego sucha postać. Chorobę stwierdzenia się na podstawie badań krwi, a dokładnie po ustaleniu poziomów hormonów tarczycy (T4, fT4, T3, cTSH). Leczenie niedoczynności tarczycy. najogólniej mówiąc. polega na podawaniu brakujących hormonów. Chory pies codziennie przyjmuje tabletki. Poprawa okrywy włosowej, jak i skóry może nastąpić już w przeciągu pierwszych kilku tygodni od rozpoczęcia leczenia.

Grzybica

Grzybica to także choroba, w której może pojawić się łupież, przede wszystkim ten suchy. Zmiany grzybicze są bardzo różnorodne, mogą znajdować się na całym ciele, a mogą dotyczyć tylko określonych miejsc i przypominać okrągłe wyłysiałe placki. Mogą być zaczerwienione lub blade, suche lub sączące. Diagnostyka chorób grzybiczych to przede wszystkim trichogram (badanie włosa pod mikroskopem), badanie lampą Wooda oraz posiew mykologiczny. W zależności od tego, jaki grzyb wywołuje grzybicę, wdraża się odpowiednie leczenie. Są to najczęściej specjalistyczne, lecznicze szampony, wcierki, leki stosowane miejscowo, a niekiedy i preparaty podawane ogólnoustrojowo, w tym szczepienia. Poprawa stanu skóry i okrywy włosowej zazwyczaj następuje po kilku tygodniach od rozpoczęcia terapii.

Zapalenie gruczołów łojowych

Zapalenie gruczołów łojowych to choroba o podłożu autoimmunologicznym, której dominującym objawem jest właśnie łupież. Przyjmuję on formę tłustą. Dodatkowo pojawia się zmatowienie sierści, i różnego rodzaju wyłysienia. Wraz ze stopniem zaawansowania choroby mogą pojawić się także rumień oraz wykwity skórne. Patogeneza choroby nie jest w pełni znana, natomiast wiadomo, ze niektóre rasy są nią obciążone genetycznie. Należą do nich: pudle, wyżły węgierskie, jamniki, hawańczyki, samojedy i akity. W diagnostyce kluczowe są biopsja skóry oraz badanie histopatologiczne. Choroba ta wymaga dość skomplikowanego leczenia. Odpowiednie leki wprowadza się w zależności od etapu choroby. Są to zarówno leki miejscowe, wcierki, szampony, odżywki, jak i ogólnie podawane leki: NNKT, leki sterydowe czy cyklosporyny etc. Nie da się całkowicie wyeliminować, dlatego leczenie prowadzi się do końca życia.

Emocje psa a łupież

Na sam koniec chciałam wspomnieć o stresie. Stres u psa, a dokładnie nagły wyrzut adrenaliny, powoduje wiele zmian w organizmie. Wzrost poziomu glukozy we krwi, wzrost ciśnienia, a u niektórych psów także wysyp łupieżu. Na całym ciele może pojawić się dosłownie w kilka minut. Pojawia się tak szybko, jak później znika. Zjawisko to widuje bardzo często w codziennej praktyce. Być może Twój pupil także się stresuje w gabinecie weterynaryjnym i wiesz, o czym mowa. U niektórych z pacjentów dodatkowo także momentalnie z wejściem do gabinetu wypada sierść. Na stole zabiegowym wraz z białymi łuskami łupieżu widać jej kłęby. Podobną reakcje możemy zauważyć w każdej innej stresogennej sytuacji. Taki łupież nie jest jednak powodem do rozpoczęcia leczenia czy diagnostyki. Jest to jednak objaw dużego stresu, którego czasami pies nie okazuje w żaden inny sposób. W takim przypadku należy dać psu czas i możliwie go odstresować. Podać smaczek, pochwalić, pogłaskać. Nie potrzeba tu stosować żadnych suplementów czy kosmetyków. Po kilku godzinach nie powinien zostać nawet ślad łupieżu. To, co możesz zrobić, to ograniczenie stresogennych sytuacji. O ile wizyty u weterynarza bywają koniecznością, o tyle zapewne innych sytuacji można uniknąć. Przed wizytą warto zastosować odprężające psie feromony lub inne łagodne preparaty uspokajające. Łupież to tylko kosmetyczny i chwilowy defekt. Długotrwały stres niesie za sobą dużo większe zdrowotne konsekwencje.

Podsumowując: jeśli Twój pies ma łupież, to jak detektyw zacznij od przeanalizowania jego diety w ostatnich tygodniach. Być może podczas wakacji nie dopilnowałeś odpowiedniej jakości karmy i sięgnąłeś po pierwszą lepszą. Bądź też w pośpiechu przygotowałeś posiłki bez uzupełnienia ich w witaminy oraz mikro- i makroelementy. Zastanów się, kiedy ostatnio kąpałeś psa – może niedawno, ale w nowym szamponie, może nie do końca spłukałeś preparat, a może nie wykapałeś go po ostatnim taplaniu w błocie. Sprawdź także, czy pies nie ma żadnych dodatkowych objawów. Drapanie, ocieranie, tarzanie, zaczerwienienie skóry czy wyłysienia powinny Cię zaniepokoić. Jeśli nie ma takich objawów, to warto zastosować odpowiednie suplementy, aby uzupełnić ewentualne braki i niedobory. Produktów poprawiających jakość włosa oraz skóry jest bardzo dużo. Należy wybrać taki, który ma dużą zawartość i dobrą jakość NNKT, a najlepiej, gdyby zawierał także cynk i biotynę. Ogranicz ogrzewanie lub klimatyzację. Prawidłowo nawadniaj psa. W następnej kolejności zadbaj o kąpiel pupila. Należy wybrać delikatny szampon przeciwłupieżowy. Na rynku zoologicznym jest ich spory wybór. Zacznij od produktu o prostym składzie, ważne, aby nie był drażniący. Bezpiecznym wyborem będzie szampon z dodatkiem płatków owsianych. Pamiętaj, by namydlonego psa przez chwilę przetrzymać z szamponem na sierści (ok 5-10 minut), a następnie dobrze go spłukać. Jeżeli mimo zastosowania odpowiedniej kąpieli i suplementów łupież się utrzymuje przez 2-3 tygodnie, koniecznie umów psa na wizytę. Jak widać, łupież to także objaw wielu chorób, które wymagają dokładniejszej diagnostyki i leczenia.

Jak zapobiegać pojawieniu się łupieżu

• dbaj o pełnowartościowe posiłki, bogate w NNKT i cynk;
• pamiętaj o prawidłowym nawodnianiu psa;
• regularnie pielęgnuj sierść i skórę psa – szczotkuj, nie myj pupila zbyt często oraz stosuj specjalistyczne kosmetyki przeznaczone tylko dla psów;
• jeśli w domu jest suche powietrze, zastosuj nawilżacz. Jeśli jest taka możliwość, ogranicz ogrzewanie i klimatyzację.

Małgorzata Glema, lekarz weterynarii