Spis treści:
Ptasie jaja zawsze były ważnym składnikiem diety psa. Uważane są za doskonałe pożywienie oferowane przez naturę. Niestety istnieje wiele błędnych przekonań na temat jaj w diecie psów. Dlatego też jednym z najczęściej zadawanych pytań jest: „Czy pies może jeść jajka?”
Tak. A do tego można je podawać na różne sposoby – gotowane na twardo, na miękko lub surowe – niektóre psy bardzo je lubią.
Przeciwnicy jaj twierdzą, że są one źródłem cholesterolu i powodują awitaminozę. Zwolennicy uważają, że jaja to bomba witaminowa i odżywcza – są jednym z najbardziej kompletnych i pożywnych posiłków, jakie możesz podać swojemu pupilowi.
Podanie średniej wielkości psu kilku jajek tygodniowo nie spowoduje u niego żadnego uszczerbku na zdrowiu – a wręcz przeciwnie. Jeśli nie zauważamy objawów niestrawności u pupila, to bez obawy możemy włączyć jajka do jego diety.
Co tak naprawdę siedzi w jaju?
Jajo jest symbolem życia – nie tylko dlatego, że wykluwa się z niego nowe życie, ale przede wszystkim dzięki swoim dzięki swoim wszechstronnym właściwościom. Za sprawą znacznej zawartości składników odżywczych jaja należą do najwartościowszych produktów żywnościowych. Są doskonałym źródłem białka o bardzo wysokim stopniu strawności. Zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy i składniki odżywcze – witaminy A, B, D3 i E oraz niacynę, biotynę, miedź, żelazo, siarkę, fosfor i nienasycone kwasy tłuszczowe. Żółtko natomiast jest najbogatszym źródłem choliny, niezbędnej do emulgowania i rozpraszania cholesterolu w organizmie.
W jaju wyróżniamy trzy, całkowicie odmienne pod względem budowy i składu chemicznego, źródła substancji bioaktywnych. Zbudowane jest ono w 58% z białka, w 30% z żółtka, w 11% ze skorupy i w 1% z błon podskorupowych. Białko jest przede wszystkim źródłem aminokwasów, lizozymu i cystatyny. Żółtko zawiera między innymi fosfolipidy, immunoglobuliny i foswitynę, natomiast skorupa dostarcza głównie substancji mineralnych. Standardowo jajo kurze klasy wagowej L ma średni ciężar 56 g i zawiera ok. 78 kcal, z czego 62% pochodzi z tłuszczów, 36% z białek i 2% z węglowodanów.
Białko jaja w diecie psa
Średnie jajko (56 g) zawiera 7 g białka, z czego większość jest zawarta w białku, mniej w żółtku. Jednak, ze względu na dwukrotnie większą masę frakcji białkowej w porównaniu z frakcją żółtka, głównym źródłem białka jaja jest frakcja białkowa.
Na białko jaja kurzego składa się woda (ok. 88%), białko (ok. 11%) oraz małe ilości węglowodanów i składników mineralnych (po ok. 1%). W przypadku psów i innych zwierząt właśnie białko jaja kurzego ma najwyższą wartość biologiczną. Białko jaja jest łatwe do strawienia zarówno dla ludzi, jak i dla starszych psów, które dotyka często bolesny zanik mięśni (sarcopenia).
Jajka są też jednym z najbardziej kompletnych źródeł aminokwasów, stanowiących budulec białek. Białko jaja zostało uznane za międzynarodowy wzorzec wartości odżywczej pod względem składu i proporcji zawartych w nim aminokwasów egzogennych (więcej informacji w poniższej tabeli).
Białko jaja w diecie psa wykazuje też działanie antybakteryjne. Szczególne znaczenie dla tej jego funkcji ma obecność lizozymu i awidyny oraz inhibitorów różnych enzymów.
Awidyna, jako główna glikoproteina występująca w części białkowej, wchodzi w skład tzw. naturalnej bariery ochronnej treści jaja. Stanowi jedynie 0,05% zawartości białka jaja. Zwróciła na siebie uwagę dietetyków przede wszystkim jako związek wiążący biotynę, niezbędną do wzrostu wielu drobnoustrojów. Stąd też traktuje się ją jako naturalny czynnik przeciwbakteryjny. Awidyna jest zbudowana z czterech podjednostek, z których każda ma pojedyncze miejsce wiążące biotynę. Jest to jeden z powodów, dla których ostrzega się opiekunów przed podawaniem psu surowych jaj (o czym szerzej w dalszej części artykułu).
W białku jaja znajduje się także odkryty przez Alexandra Fleminga w 1922 r. lizozym, który ma silne właściwości antybakteryjne, chroniące jajo przed inwazją mikroorganizmów. Białko jaja stanowi bogate i łatwo dostępne jego źródło. W białku jaja kurzego lizozym stanowi 3,5% jego białek. Po wyizolowaniu z jaja zachowuje te cenne właściwości, stąd jego duże znaczenie praktyczne, zwłaszcza w utrwalaniu żywności, ale także w medycynie i weterynarii, w terapii wielu chorób pochodzenia bakteryjnego i wirusowego. Lizozym jest stosowany w medycynie jako substancja pomocnicza w terapii antybiotykowej oraz przeciwbólowej w przebiegu infekcji bakteryjnych, a także w prewencji białaczek i innych rozrostów nowotworowych.
Żółtko jaja dla psa
Pod względem biologicznym żółtko stanowi źródło substancji odżywczych dla rozwijającego się zarodka. Natomiast jeśli chodzi o wykorzystanie jaj w żywieniu psów, dostarcza ono jednych z najłatwiej przyswajalnych bioskładników w przyrodzie. Do szczególnie wartościowych składników żółtka jaja zalicza się: nienasycone kwasy tłuszczowe, lecytynę i cholinę, ksantofile, witaminy, foswitynę oraz immunoglobuliny. Żółtko w 50% swej masy składa się z wody i z 50% z suchej substancji. Znajdujące się w żółtku w znacznych ilościach fosfolipidy wykazują prozdrowotny wpływ na wątrobę i trzustkę. Barwniki żółtka chronią oczy przez promieniowaniem UVA oraz degeneracją plamki żółtej i siatkówki. Żółtko jaja kurzego jest smacznym uzupełnieniem codziennej diety psów i kotów, korzystnie wpływa na kondycję skóry i sierści oraz ogólny stan organizmu zwierzęcia.
Lipidy stanowią ok. 60% suchej masy żółtka i składają się w 62% z triacylogliceroli, w 33% z fosfolipidów, a cholesterolu jest wśród nich mniej niż 5%. Jaja są bogate w kwasy tłuszczowe, zwłaszcza z grupy n‑3, o dużym znaczeniu dla rozwoju i utrzymania dobrej kondycji całego organizmu. Lipidy zawarte w jajach charakteryzują się stosunkowo małą zawartością nasyconych (SFA) i dużą zawartością jednonienasyconych (MUFA) i wielonienasyconych (PUFA) kwasów tłuszczowych (więcej informacji w tabeli poniżej).
Zawartość i proporcje tych kwasów mają duże znaczenie dla prawidłowego wzrostu szczeniąt i budowy ich centralnego układu nerwowego. Są także ważne w diecie psów starszych i rekonwalescentów. Kwasy te odgrywają istotną rolę w utrzymaniu prawidłowych funkcji mózgu u starzejących się zwierząt oraz wpływają na prawidłowe widzenie. Warto też pamiętać, że kwasy z grupy n‑6 warunkują prawidłowe działanie błon komórkowych, a ich niedobór objawia się zaburzeniami dermatologicznymi. Do podstawowych nasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w jajach należą kwas palmitynowy i stearynowy. Kwas palmitynowy wykazuje działania hipercholesterolemiczne, drugi zaś jest uważany za biologicznie obojętny. Dominujący udział kwasów nienasyconych wynika z obecności kwasu oleinowego (18:1, n‑9) oraz stosunkowo dużej zawartości kwasu linolowego (18:2, n‑6). Należy podkreślić, że jaja są szczególnie bogatym źródłem wielonienasyconego kwasu α‑linolenowego (18:3, n‑3) i jego pochodnej – kwasu dokozaheksaenowego (22:6, n‑3), występujących w znacznie mniejszej ilości w innych produktach żywnościowych. Kwasy te są istotne w diecie psów zaprzęgowych, jak i pozostałych grup psów sportowych.
Głównym fosfolipidem w tłuszczu żółtka jest lecytyna. Jest niezbędna do sprawnego funkcjonowania mózgu i układu nerwowego. Częścią lecytyny w jaju jest cholina. Ze względu na istotne znaczenie biologiczne uważana jest ona za substancję witaminopodobną. Cholina jest niezbędna do regeneracji wątroby. Ponadto bierze udział w opóźnianiu procesów starzenia, wspomaga wykorzystanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz usprawnia krążenie krwi. Potwierdzono pozytywny wpływ fosfolipidów, w tym lecytyny, w przypadku chorób zwyrodnieniowych wątroby, serca i naczyń krwionośnych u psów. Jednym z najistotniejszych zagadnień jest udział lecytyny w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Będąc źródłem choliny, wchodzącej w skład osłonek mielinowych włókien nerwowych, lecytyna pobudza układ nerwowy, wzmacniając zdolność koncentracji i zapamiętywania. Żółtko jest bogatym źródłem choliny – jedno jajo zawiera jej aż 280 mg, głównie w postaci fosfatydylocholiny. Ilość choliny potrzebnej do sprawnego funkcjonowania organizmu psa to 50 mg na kilogram masy ciała szczeniąt i 25 mg/kg m.c. dorosłych psów. Wykazano, że dostarczanie choliny ma też wpływ na poprawę pamięci długotrwałej oraz na funkcje uczenia się u psów. W badaniach na zwierzętach wykazano, że osłabienie pamięci związane ze starzeniem się organizmu może być opóźnione, gdy dieta matki będzie suplementowana choliną w czasie ciąży.
