Zapalenie spojówek u kota

Zapalenie spojówek u kotów jest, niestety, dość częste. Ta choroba oczu jest powodem dużego dyskomfortu, bólu i świądu. Infekcje te mogą mieć różne podłoże i mogą przybierać formę ostrą lub łagodną. Nierzadko świadczą także o poważniejszej chorobie narządu wzroku czy ogólnoustrojowym problemie, jakim jest obniżenie odporności. Bywa, że nawracające zapalenia spojówek odzywają się jako pozostałość po kocim katarze, który kot przeszedł, jak był małym kociakiem. Jak radzić sobie z zapaleniem spojówek, co podać kotu, którego męczy ten problem, oraz jak diagnozować – dowiecie się z artykułu.

Spojówka u kota – czym jest i jaką pełni rolę?

Spojówka to nic innego jak po prostu błona otaczająca gałkę oczną. Nazywana jest narządem dodatkowym, pełniącym przede wszystkim funkcje ochronne oraz biorącym udział w nawilżaniu oka. Odgrywa także rolę w poruszaniu się gałki ocznej, a także niekiedy pomocna jest w procesie gojenia rogówki.

Spojówka oka składa się:

• ze spojówki powiekowej (wyściela wewnętrzną część powiek i przechodzi w skórę powiek),
• ze spojówki gałki ocznej (pokrywa przednią część gałki ocznej i nadtwardówkę),
• ze sklepienia tzw. zaułka spojówkowego.

Obie spojówki łączą się w sklepieniu górnym i dolnym, tworząc worek spojówkowy oka. To właśnie do tego miejsca powinny być podawane leki, czyli wkraplane krople do oczu.

Zapalenie spojówek u kota – przyczyny

Oko to wrażliwy narząd, a zapalenie spojówek to problem dość często dotykający koty. Szczególnie dotyczy to kotów młodych, bezdomnych, wychodzących, ale też kotów żyjących w większych skupiskach. Zapalenie spojówek to najczęstsza choroba okulistyczna u tego gatunku. Może dotyczyć zarówno jednej spojówki oka, jak i obojga oczu. Jakie są przyczyny zapalenia spojówek? Przyczyn może być naprawdę wiele. O dziwo, wcale nie dominują tutaj urazy mechaniczne takie jak chociażby ciała obce czy uszkodzenia po kocich walkach. Tu przede wszystkim dominują choroby infekcyjne, czyli zakażenia wirusowe lub bakteryjne. Najczęstszą przyczyną jest koci herpeswirus (FHV), chlamydie i mykoplazmy. Zapalenie spojówek może także być wtórne w stosunku do innych chorób gałki ocznej, np. takich jak zespół suchego oka czy wady powiek. Alergiczne czy eozynofilowe zapalenie spojówek należy do rzadkości, ale także może się zdarzyć. Ponadto zapalenie spojówek może towarzyszyć innym chorobom, w tym chorobom ogólnoustrojowym przy spadku odporności. Wymienia się także pasożytnicze zapalenie spojówek wywoływane przez leiszmaniozę czy telazjozę, ale problem ten nie dotyczy kotów żyjących w Polsce.

Niezależnie od przyczyny konieczne jest dokładne zbadanie pacjenta w gabinecie weterynaryjnym. Ważna jest szybka reakcja opiekuna i właściwa diagnoza podczas wizyty u weterynarza. Istotne jest określenie, czy procesem zapalnym objęta jest tylko spojówka, oraz ocena stanu rogówki. Pamiętajmy, że urazy rogówki są często wtórne w stosunku do zapaleń spojówki. W wyniku bólu i dyskomfortu kot pociera oczy łapką lub ociera się o przedmioty (np. dywany, fotele czy drapak). W ten sposób łatwo może doprowadzić do urazu rogówki, w tym przede wszystkim do jej owrzodzenia. Tutaj leczenie będzie już zdecydowanie inne, a rokowanie jest ostrożniejsze.

Chlamydiowe zapalenie spojówek u kota

Wywoływane jest przez bakterię Chlamydia felis, która wywołuje infekcję spojówek – i to tylko u kotów. Jest to Gram-ujemna, wewnątrzkomórkowa bakteria, specyficzna gatunkowo. Nie zagraża więc człowiekowi, jak również innym gatunkom zwierząt.

Zapalenie dotyczy zawsze spojówek obu gałek ocznych. Spojówki w przypadku chlamydiozy są mocno obrzęknięte, rozpulchnione i przekrwione, czyli zaczerwienione. Pojawia się wydzielina – najpierw surowicza, a następnie koloru mętnego i żółtego (śluzowo-ropny, śluzowy). Ropiejące oko to wyraźny sygnał dla opiekuna, że konieczna jest wizyta u weterynarza. To właśnie w tej wydzielinie znajdują się patogeny. Niekiedy pojawia się także wydzielina w jamie nosowej i związane z tym kichanie. Bardzo rzadko kot wykazuje ogólne osłabienie, spadek apetytu czy gorączkę. Chlamydia może także doprowadzić do ronień u kotek. Infekcje dróg oddechowych, zaburzenia płodności czy owrzodzenia rogówki zdarzają się jednak bardzo rzadko w przebiegu chlamydiozy.

Nieleczona choroba przechodzi w formę choroby przewlekłej. Bardzo często dochodzi do reinfekcji.

Chlamydioza jest dość zaraźliwa, dlatego w miejscu przebywania większej liczby kotów szybko obejmuje procesy zapalne spojówek u wszystkich kotów. Do zarażenia najczęściej dochodzi poprzez bezpośredni kontakt. W środowisku bakteria ta nie przetrwa zbyt długo, dość łatwo podlega unieszkodliwieniu w przebiegu dezynfekcji. W przypadku tej choroby wydalanie zarazka trwa około 2 miesiący po przechorowaniu, ale istnieje możliwość trwałego siewstwa.

Chlamydiozę diagnozuje się przede wszystkim w badaniu PCR i jest to złoty standard diagnostyki. Do tego badania konieczny jest wymaz suchą wymazówką z worka spojówkowego. Leczenie obejmuje przede wszystkim terapię ogólnoustrojową, tutaj przede wszystkim odpowiednio dobraną i długą antybiotykoterapię oraz dodatkowo miejscowo leki w postaci kropli do oczu. Ważne jest także kilkukrotne przemywanie oczu i ich okolicy w ciągu dnia. Literatura podaje, że wszystkie koty w danym domu powinny zostać poddane leczeniu w przypadku zdiagnozowania nawet u tylko jednego chlamydiozy. Warto wiedzieć, że istnieją szczepienia przeciwko tej chorobie. Dostępne są w formie szczepień połączonych wraz z podstawowymi szczepieniami. Co istotne, konieczne jest ich powtarzanie co roku dla utrzymania odporności. Szczepienie nie chroni przed zarażeniem, ale osłabia objawy choroby.

Czytaj więcej: Szczepienie kota – kiedy, jakie i co musisz wiedzieć?

W przypadku stwierdzenia choroby w grupie kotów należy izolować chore osobniki, a także dbać o odpowiednią higienę.

Wirusowe zapalenie spojówek

Tu przede wszystkim chodzi o herpeswirusowe zapalenie spojówek (FHV – Feline Herpes Virus). Większość zapaleń spojówek u kota będzie wynikała z obecności herpeswirusa. Na wstępie należy wyjaśnić, że wirus ten jest szeroko rozpowszechniony wśród kotów. Najczęściej wywołuje infekcje górnych dróg oddechowych wraz z kaliciwirusem (FCV) oraz bakteriami, powodując tzw. koci katar.

Czytaj więcej: Koci katar – przyczyny, objawy, leczenie.

Herpeswirus należy do patogenów latentnych, co oznacza, że pozostają one na zawsze w organizmie, a koty do końca życia stają się nosicielami wirusa (ok. 80% populacji kotów jest stale zarażonych). Można to porównać z naszą, herpeswirusową opryszczką wargową. Przy spadku odporności wirus uaktywnia się i wywołuje objawy. Do najczęstszych objawów FHV należy właśnie zapalenie spojówek. Do zarażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z chorym i jego wydzielinami, czyli koty zarażają się od innych kotów. Siewstwo wirusa trwa około 3 tygodni. W miejscach, gdzie jest spora liczba kotów, wirus bardzo szybko się rozprzestrzenia. Na szczęście łatwo zostaje inaktywowany w środowisku i zneutralizowany podstawowymi środkami do dezynfekcji.

Do objawów zapalenia spojówki na tle FHV należy jej obrzęk, zaczerwienienie oraz wypływ. Bardzo często dochodzi także do herpeswirusowego wrzodziejącego zapalenia rogówki. Jest to charakterystyczne powierzchniowe dendrytyczne (drzewkowate) owrzodzenie rogówki. Wirus może także doprowadzić do zapalenia powiek, zrostów pomiędzy spojówką powiekową a gałkową (symblepharon), zapalenia rogówki, martwicy zrębu rogówki (martwiak) czy zapalenia błony naczyniowej oka. Nierzadko pojawiają się także objawy z górnych dróg oddechowych, apatia, brak apetytu, gorączka. Diagnostyka FHV jest dość trudna, najczęściej zalecane jest badanie PCR z pobranego wymazu ze spojówki. Wynik ujemny jednak nie zawsze wyklucza chorobę, dlatego należy go ostrożnie interpretować. Diagnozę najczęściej stawia się na podstawie wywiadu oraz badania klinicznego. Leczenie zależne jest od stanu pacjenta i niekiedy konieczne jest postępowanie ogólnoustrojowe wraz z nawadnianiem i dokarmianiem. Ogólne leki przeciwwirusowe bezpieczne dla kotów są trudno dostępne w Polsce, ale ich skuteczność jest dość wysoka. W przypadku zapalenia spojówki kluczowe jest miejscowe podawanie antybiotyków w celu ograniczenia powstawania owrzodzeń, jak i zrostów spojówkowych. Bardzo ważne jest także podawanie leków przeciwwirusowych w postaci kropli do oczu oraz odpowiednio dobranych preparatów w celu nawilżenia rogówki. Konieczne jest wspomaganie odporności i suplementacja L-lizyną. Niekiedy trzeba także rozpocząć terapię kocim interferonem. Szczepienia przeciwko FHV należą do szczepień podstawowych. Nie chronią one przed zarażeniem, ale łagodzą objawy choroby i ograniczają rozsiewanie wirusa w środowisku. Koty po przechorowaniu FHV także powinny być szczepione. FHV nie zagraża człowiekowi.

Mimo że to kaliciwirus (FCV) jest najbardziej rozpowszechniony w środowisku kotów, to rzadko prowadzi do zapalenia spojówek.

Zapalenie spojówki na tle reowirusów ma podobny przebieg, lecz nieco łagodniejszy – i zdarza się zdecydowanie rzadziej.

Bakteryjne zapalenie spojówki

Bakteryjne zapalenie spojówek najczęściej jest wtórne w stosunku do infekcji wirusowej (FHV), w której osłabiona i chora spojówka ulega powikłaniu bakteryjnemu. Najczęściej dochodzi do rozrostu fizjologicznej flory naturalnie występującej na spojówce oka (Streptococcus spp., Staphylococcus spp. czy Pasteurella multocida). Dlatego szczególnie przy nawracających infekcjach, z ropną, zieloną lub mętną wydzieliną, warto wykonać posiew bakteryjny wraz z antybiogramem, by potwierdzić lub wykluczyć obecność bakterii przed wdrożeniem antybiotyku.

Warto tu wspomnieć o bakterii Bordetella bronchiseptica. Jest to bakteria, która występuje w układzie oddechowym kotów. U psów bierze udział w chorobie zwanej kaszlem kenelowym. Jest ona przyczyną przewlekłych zapaleń dróg oddechowych. Szczególnie rozpowszechniona jest w schroniskach oraz dużych hodowlach. Jest to zoonoza, więc może zagrażać człowiekowi. Jednym z objawów infekcji na tle Bordetella bronchiseptica jest właśnie zapalenie spojówek. Towarzyszą temu ogólne objawy z układu oddechowego, jak: kaszel, kichanie, wydzielina w jamie nosowej, a także apatia, osłabienie, gorączka czy spadek apetytu. W diagnostyce najlepiej wykonać posiew bakteriologiczny wraz z badaniem PCR popłuczyn pobranych z drzewa oskrzelowo-pęcherzykowego (BAC). W Polsce brak jest dostępnych szczepień dla kotów. Leczenie opiera się na odpowiednio dobranej i długiej antybiotykoterapii oraz na leczeniu wspomagającym.

Mykoplazmowe zapalenie spojówek

Warto także wspomnieć o zapaleniu spojówki na tle Mycoplasma spp. Najczęściej wywołują one jednak objawy z górnego układu oddechowego, a nie jedynie zapalenie spojówki. W takiej sytuacji pojawia się osłabienie, gorączka, kaszel, wydzielina z górnych dróg oddechowych, a także objawy zapalenia spojówek. Spojówki stają się zaczerwienione i obrzęknięte, pojawia się niekiedy grudkowe i rzekomobłoniaste zapalenie spojówek.

Mykoplazmy często występują jednocześnie w infekcji spojówki razem z chlamydią czy FHV. Diagnostyka oparta jest także na badaniu PCR. Warto dodać, że obecnie laboratoria oferują pakiety badań w kierunku tych wszystkich patogenów jednocześnie (FHV, chlamydia, myklopazma czy FCV). W podstawowej hodowli bakteryjnej nie uzyskamy odpowiedzi na infekcję tym patogenem. Mimo że zaliczane są one do bakterii, to wykazują się inną budową. Nie ma dostępnych szczepień przeciwko Mycoplasma spp. Koty mogą być bezobjawowymi nosicielami lub mogą mieć formę zarażenia subklinicznego (bezobjawowego) tym patogenem. Leczenie opiera się na odpowiednio dobranej i długiej antybiotykoterapii oraz leczeniu wspomagającym.

Urazy mechaniczne

Jak wspomniałam urazy mechaniczne wywołujące zapalenie spojówki u kotów należą do rzadkości. Bywają sytuacje podrażnienia spojówki np. pyłkiem w trakcie remontu czy piaskiem po wyjściu na dwór. Oczywiście zawsze lekarz weterynarii w badaniu okulistycznym musi sprawdzić worek spojówkowy oraz odchylić trzecią powiekę w celu wykluczenia obecności ciała obcego. Wszelkie urazy najczęściej przyczyniają się do uszkodzenia rogówki (np. po bójce z innym kotem), w której wtórnie może pojawić się zapalenie spojówki. Dlatego też pełne badanie okulistyczne wraz z wybarwieniem fluoresceiną (badanie niezbędne do diagnostyki uszkodzeń rogówki) jest zawsze wymagane.

Alergiczne zapalenie spojówek

To także rzadkość u kotów. Jednak bywają sytuacje, w których ogólne podrażnienie wynika z reakcji alergicznej np. na składnik leku/substancji w kroplach do oczu, dym czy alergeny w powietrzu. Może to być kosmetyk, detergent czy inne chemikalia, które doprowadziły do tak zwanego uszkodzenia chemicznego spojówki. Rzadko kiedy dochodzi do zapalenia spojówek jako reakcji alergicznej na tle alergii wziewnej czy pokarmowej. Jednak w takiej sytuacji oprócz cech zapalenia spojówki dochodzi do silnego łzawienia, a także pojawienia się innych charakterystycznych dla alergii objawów jak świąd, zmiany skórne czy kichanie (ataki astmy).

Zapalenie spojówek u kota – objawy

Zapalenie spojówek może mieć łagodny przebieg z niewielkim zaczerwienieniem oczu i obrzękiem. Ale również może mieć formę ostrą z silnym obrzękiem i znacznym wypływem –wtedy nierzadko może dochodzić do przykurczu powiek, mrużenia oczu. Kot może mieć problem z pełnym otwarciem oka.

Do najczęstszych objawów zapalenia spojówek należą:

• obrzęk spojówki,
• opuchnięcie i pogrubienie spojówki,
• zaczerwienienie oczu, przekrwienie,
• wysunięcie trzeciej powieki,
• proliferacja i obrzęk grudek limfatycznych trzeciej powieki,
• mrużenie oczu, zaciskanie powiek,
• wypływ z worka spojówkowego:
• surowiczy,
• śluzowy,
• ropny,
• nadmierne łzawienie,
• swędzenie i wypadanie sierści wokół oczu.

W wyniku przewlekłego zapalenia spojówki może dojść do:

• zespołu suchego oka – suchego zapalenia rogówki i spojówki,
• niedrożności przewodu nosowo-łzowego,
• zapalenia gruczołu łzowego,
• owrzodzenia rogówki.

Zapalenie spojówki u małych kociąt

Zapalenie spojówek u małych kociąt często związane jest z kocim katarem – czynnikiem odpowiedzialnym za tę infekcję jest herpeswirus (FHV). W takiej sytuacji najczęściej mamy do czynienia z objawami ogólnoustrojowymi i ciężkim przebiegiem. Wynika to z małej masy ciała, niewykształconego jeszcze prawidłowo układu immunologicznego i często niskiej odporności oraz złych warunków higienicznych. Nierzadko do infekcji mogą dołączyć także inne patogeny jak Chlamydia felis. Niekiedy infekcja dotyka maluszków jeszcze przed otwarciem szpary powiekowej. Takie infekcje często są wikłane bakteryjnie – powstaje owrzodzenie na rogówce, a zbierająca się pod powieką wydzielina potęguje zapalenie, w wyniku którego często dochodzi do zrostów spojówki z rogówką i/lub twardówką, a nawet z powieką (symblepharon). Leczenie powinno być tutaj zarówno ogólnoustrojowe, jak i miejscowe i musi być intensywne. Niekiedy konieczny jest zabieg chirurgicznego oddzielenia spojówki od rogówki.

Zapalenie spojówek u kota – diagnostyka i leczenie

Gdy zauważymy niepokojące objawy u kota, powinniśmy się skonsultować z lekarzem weterynarii. Ważna jest szybka reakcja. W przebiegu zapalenia spojówek zawsze konieczne jest pełne badanie okulistyczne.

W oparciu o wywiad, badanie ogólne oraz badanie okulistyczne, a także wynik badań dodatkowych (badanie PCR, posiew bakteriologiczny, badania krwi etc.) stawiana jest właściwa diagnoza.

W zależności od przyczyny wywołującej infekcje, rozległości zmian oraz objawów stosuje się odpowiednią terapię. Są to najczęściej leki stosowane zarówno ogólnie, jak i miejscowo. Kotu podawane są zastrzyki lub tabletki. Miejscowo stosowane są krople z antybiotykiem, lekiem przeciwwirusowym czy przeciwzapalnym. Podstawą jest także odpowiednie nawilżanie oka – w tym celu podaje się sztuczne łzy z kwasem hialuronowym. Niekiedy konieczne są żele łagodzące z dexpanthenolem. Konieczne jest, przynajmniej na początku terapii, założenie kotu kołnierza, by nie pocierał oczu łapką ani nie ocierał się o przedmioty. Warto także wdrożyć ogólną terapię przeciwbólową, gdyż zapalenie spojówek jest bardzo dotkliwe i bolesne.

W przebiegu każdego zapalenia spojówek niezwykle ważna jest odpowiednia higiena oczu i ich okolicy. Nierzadko pojawiający się wypływ zasycha w okolicy powiek, potęgując ból i dyskomfort. Do toalety oczu najlepiej używać przegotowanej wody lub soli fizjologicznej oraz jałowej gazy. Dostępne są także specjalistyczne preparaty o odpowiednim pH do oczyszczania z zabrudzeń i zaschniętej wydzieliny w okolicy oczu. Nie zaleca się stosowania okładów z herbaty, rumianku czy świetlika. Może to tylko spotęgować objawy oraz przyczynić się do wystąpienia dodatkowej reakcji alergicznej.

Domowe sposoby leczenia

Jak widać, przyczyn zapalenia spojówek jest wiele, ale najczęściej u kotów jest ono na tle wirusowym. W takiej sytuacji podanie w ciemno popularnych kropli z lekiem sterydowym i antybiotykiem tylko pogorszy stan oka. Dlatego też nie wolno na własną rękę wprowadzać leczenia miejscowego.

Jeśli widzimy, że coś dzieje się z okiem u naszego pupila, nie powinniśmy tego lekceważyć. Jeśli kot będzie z bólu je ocierał, może uszkodzić rogówkę. Wystarczy kilka dni, by spotęgować problem, i kot w konsekwencji może nawet stracić gałkę oczną. Zatem przy zauważeniu jakichkolwiek objawów od razu należy umówić się na wizytę u weterynarza w celu badania i diagnostyki.

To, co można zrobić w domu, to codzienna toaleta oczu oraz założenie kołnierza w celu ograniczenia samouszkodzeń. Warto także podać sztuczne łzy z kwasem hialuronowym – najlepiej wybrać te produkty, które przeznaczone są do stosowania u zwierząt.

Jak dbać o kocie oczy?

Przede wszystkim obserwować, czy coś z nimi się nie dzieje. Dbać o ich toaletę i przemywać spojówki i okolice oczu. Wykonujemy to przede wszystkim w celu usunięcia nagromadzonego wypływu czy zabrudzenia w tej okolicy. W tym celu najlepiej używać gazy (tzw. gazików) oraz przegotowanej wody czy soli fizjologicznej. Płyn do przemywania oczu powinien mieć pH ok. 7,2-7,4, czyli takie pH, jakie ma film łzowy u kota. Dostępne są także specjalistyczne preparaty do wykonywania toalety oczu. U kotów będących nosicielami FHV warto w okresie jesienno-zimowym wzmacniać odporność i wdrożyć suplementy diety bogate w L-lizynę. Koty żyjące w większych skupiskach powinniśmy regularnie kontrolować, a chore koty izolować od pozostałych. Podobnie przed wprowadzaniem kota (z nieznaną wcześniej historią) do grupy warto poddać go karencji i obserwacji przez 3 tygodnie.

lek. weterynarii Małgorzata Glema