Psy można karmić na rozmaite sposoby – stosując karmy gotowe lub pożywienie przygotowywane przez właściciela. Jesteśmy coraz bardziej świadomi związku pomiędzy codzienną dietą a zdrowiem. Obecnie podstawową rolą żywności jest nie tylko podtrzymywanie funkcji życiowych poprzez zapewnienie energii i składników odżywczych. Oczekujemy również nie tylko, by żywienie psa przyczyniało się do zapewnienia mu prawidłowego rozwoju, ale także, aby zwiększało wydolność organizmu, spowalniało procesy degeneracyjne oraz zapobiegało wystąpieniu niektórych chorób. Między innymi dlatego w karmach dla zwierząt znajdziemy różnego rodzaju dodatki.
Spis treści:
Obecnie w krajach Unii Europejskiej kwestię stosowania dodatków w żywieniu zwierząt reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1831 z 2003 r., na podstawie którego wydawane są odpowiednie decyzje dopuszczające do stosowania poszczególne dodatki. Zgodnie z tym rozporządzeniem są one klasyfikowane według pięciu kategorii: technologiczne, sensoryczne, odżywcze, zootechniczne oraz kokcydiostatyki i histomonostatyki. Cztery pierwsze kategorie podzielono na kilka grup funkcjonalnych. Najliczniejszą, zawierającą 12 grup, jest kategoria dodatków technologicznych. Pozostałe trzy mają po cztery grupy funkcjonalne. Ostatnia kategoria nie jest podzielona. Z punktu widzenia żywienia psów warto zwrócić uwagę m.in. na:
– dodatki technologiczne (w tym konserwanty, przeciwutleniacze, emulgatory, stabilizatory, zagęszczacze, substancje żelujące),
– dodatki sensoryczne (substancje aromatyzujące, barwniki),
– dodatki dietetyczne (witaminy, minerały, aminokwasy),
– dodatki zootechniczne (środki poprawiające trawienie, stabilizatory flory jelitowej).
Dodatki mają różne zastosowanie. W zależności od rodzaju wymagań wobec receptur największą popularnością cieszą się liczne dodatki funkcjonalne, jak np. stosowane do wzmocnienia lub ustabilizowania układu immunologicznego, do zwiększenia połysku i poprawy jakości sierści, do uśmierzania bólu przy dolegliwościach stawów czy pozwalające wpłynąć na osiągane wyniki u psów sportowych. Interesujące wydają się również dodatki wpływające na skład mikroflory przewodu pokarmowego czy na zwiększenie odporności. Poszczególne dodatki funkcjonalne mają w większości różne mechanizmy działania, uważa się więc, że ich działanie jest synergistyczne.
KARNITYNA
Wśród dodatków odżywczych do karm dla psów znajdziemy karnitynę. Wchodzi ona w skład wielu karm komercyjnych i dodatków pokarmowych. Karnitynę wyizolowano z mięśni (mięso – łac. carnus) w 1905 roku. Jest ona substancją syntetyzowaną w organizmie i częściowo dostarczaną z pożywieniem, dlatego jest zaliczana do substancji witaminopodobnych. Występuje w dwóch formach: lewoskrętnej L‑karnityny i prawoskrętnej D‑karnityny. Tylko forma lewoskrętna wykazuje aktywność biologiczną. Odgrywa ona kluczową rolę w metabolizmie tłuszczu, aminokwasów rozgałęzionych, biosyntezie acetylocholiny i procesach detoksykacyjnych. Ma właściwości antyoksydacyjne. Karnityna jest syntetyzowana w organizmie z lizyny i metioniny. Ponieważ są one aminokwasami niezbędnymi, muszą być dostarczane w wystarczających ilościach z pożywieniem psa. Duże zainteresowanie wzbudza przydatność L-karnityny w terapii odchudzającej. Udział tego związku w stymulacji przemian metabolicznych kwasów tłuszczowych zwiększa o około 70% ich wykorzystanie jako źródła energii. Nasilając procesy spalania kwasów tłuszczowych, L‑karnityna hamuje powstawanie tkanki tłuszczowej, a tym samym rozwój otyłości u psów. Z tego samego powodu suplementację L‑karnityny można zalecić psom sterylizowanym, z tendencją do nadwagi.
PRZECZYTAJ, JAK BEZPIECZNIE I SKUTECZNIE ODCHUDZIĆ PSA
Korzystny wpływ L‑karnityny na skład ciała stwierdzono również u kotów, których dieta dostarcza nadmiernych ilości energii. Wykazano, że koty żywione karmą o wyższej zawartości L‑karnityny (188 ppm zamiast 121 ppm) charakteryzują się niższą zawartością tłuszczu w organizmie i niższym stosunkiem tłuszczu do masy beztłuszczowej. Karnityna jest dodawana do karm, których stosowanie ma na celu uzyskanie prawidłowej masy ciała. Uważa się, że zdecydowanie wyższe dawki L‑karnityny powinny być stosowane przy zwiększonym wysiłku fizycznym psa. L‑karnityna wykazuje zdolność do zwiększania wytrzymałości wysiłkowej organizmu, dzięki czemu jest doskonałym uzupełnieniem diety psów aktywnych, sportowych. Wykazano, że może korzystnie wpływać na siłę mięśniową psów poddawanych dużemu wysiłkowi fizycznemu. U chartów wyścigowych wykazano, że suplementacja L‑karnityną powoduje zwiększenie hematokrytu i zmniejszenie powysiłkowych uszkodzeń mięśni szkieletowych. Niedobór karnityny ma związek z kardiomiopatią rozstrzeniową u psów, chorobą stosunkowo często spotykaną, najczęściej u przedstawicieli ras dużych. Do kardiomiopatii rozstrzeniowej predysponowane są przede wszystkim dogi niemieckie, dobermany, wilczarze irlandzkie oraz boksery.
L-karnityna bierze udział w metabolizmie rozgałęzionych aminokwasów (waliny, leucyny i izoleucyny). Może spowolnić pogarszanie się zdolności poznawczych u starzejących się zwierząt, co pokazały badania na psach, które przez ponad dwa lata żywiono karmą wzbogaconą w antyoksydanty (witaminy E i C oraz warzywa i owoce) oraz w karnitynę. Korzystny wpływ tych składników na układ nerwowy może wynikać z poprawy funkcjonowania mitochondriów. Wykazano również korzystny wpływ dwumiesięcznej suplementacji kwasu alfa-liponowego i acetylo-L‑karnityny na zdolności uczenia się u psów seniorów. Udowodniono, że karnityna podwyższa status antyoksydacyjny podczas procesu starzenia się organizmu.
PRZECZYTAJ, CO MUSISZ WIEDZIEĆ O DIECIE PSA SENIORA
Karnityna występuje przede wszystkim w pokarmach pochodzenia zwierzęcego. Bardzo dobrym źródłem jest mięso – 100 g mięsa przeżuwaczy może dostarczać ponad 100 mg tego związku. Znajdziemy go również na listach dodatków w psich karmach.
GLUKOZAMINA I CHONDROITYNA
Głównym składnikiem budującym stawy, obok kwasu hialuronowego (występującego w płynie stawowym oraz w luźnej tkance łącznej), jest siarczan chondroityny. Zapewnia on właściwą wytrzymałość i sprężystość chrząstce stawowej. Wpływa też na zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawia ruchomość stawów. Mówiąc o tkankach stawu, trzeba także wspomnieć o siarczanie glukozaminy (składnik substancji międzykomórkowej chrząstki stawowej oraz tzw. mazi stawowej). Siarczan glukozaminy jest substratem do produkcji glukozaminoglikanów (GAG, glycosaminoglycans). Ponadto jest surowcem do produkcji kwasu hialuronowego. Obecność i metabolizm tych składników w stawach są bardzo istotne dla zachowania ich prawidłowego działania. W terapii choroby zwyrodnieniowej stawów zazwyczaj stosuje się obydwie substancje jednocześnie, wykorzystując ich działanie synergistyczne. Uzupełnienie diety o glukozaminę i siarczan chondroityny łagodzi objawy osteoarthritis (zapalenia kości i stawów). Dowody na przeciwzapalny i zmniejszający dolegliwości chorobowe efekt działania glukozaminoglikanów oraz siarczanu chondroityny są podobne w przypadku psów i kotów.
Na rynku można spotkać różne preparaty i karmy z dodatkiem glukozaminy i chondroityny. Znajdziemy je w karmach wspomagających pracę kości i stawów oraz w suplementach diety wspierających stawy, poprawiających jakość życia psów seniorów czy w suplementach i karmach dla psów młodych, rosnących. Wykazano, że frakcje niezmydlające się olejów sojowego i awokado, w połączeniu z glukozaminą i siarczanem chondroityny, zmniejszają wytwarzanie prostaglandyn przez pobudzone zapalnie chondrocyty. Glukozamina jako suplement otrzymywana jest z chityny, specjalnie przetworzonych pancerzy morskich skorupiaków – krewetek, homarów, małży, kryla czy krabów. Produktem dodatkowo bogatym w kwasy tłuszczowe n-3, zawierającym kombinację siarczanu chondroityny i glukozaminę, jest omułek zielonowargowy, zwany też małżem zielonym (Perna canaliculus) (GLM, green-lipped mussel). Dostarcza glikozaminoglikanów, nie tylko wykazujących działanie przeciwzapalne, ale również mających zdolność wiązania wody i odpowiadających za lepko-sprężyste właściwości łąkotki oraz wspieranie funkcji kolagenu i elastyny. Przypuszcza się, że właściwości przeciwzapalne ekstraktu z małża są związane ze współdziałaniem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Wykazano pozytywny wpływ dodatku ekstraktu z małży zielonych do karm suchych i mokrych na łagodzenie objawów zapalenia stawów u psów. W badaniach przeprowadzonych na cierpiących na osteoarthritis psach ras północnych, które żywiono dietą z dodatkiem GLM, stwierdzono ograniczenie kulawizny. Siarczan chondroityny i siarczan glukozaminy są zawarte też w porożu jelenia, którego obecność w diecie psów ogranicza objawy osteoarthritis. Efekt działania siarczanów chondroityny i glukozaminy pojawia się po dłuższym czasie stosowania w porównaniu z niesterydowymi lekami przeciwzapalnymi (NSAIDS), jednak utrzymuje się nawet po zaprzestaniu podawania dodatku. Według obecnego stanu wiedzy substancje te nie mogą być stosowane jako jedyne środki o działaniu przeciwbólowym w leczeniu zapalenia stawów, jednak istnieją pojedyncze doniesienia o ich korzystnym działaniu u poszczególnych osobników.
