Choroby ortopedyczne u psów – dowiedz się o nich więcej

Najczęstsze choroby ortopedyczne psów

Choroby ortopedyczne to grupa chorób układu kostnego. Należą do nich zarówno schorzenia wrodzone, uwarunkowane genetycznie, jak i nabyte. Choroby ortopedyczne kojarzą nam się przede wszystkim z problemami w obrębie kości, ale należy pamiętać, że mowa tu również o schorzeniach stawów, mięśni czy więzadeł. To nie tylko znana wszystkim dysplazja, ale też szereg innych schorzeń, będących często przypadłościami ortopedyczno-neurologicznymi. Problemy z kośćcem dotykają wszystkie psy, niezależnie od płci i wieku, zarówno rasy małe, średnie, jak i duże. Poznaj najczęstsze i najważniejsze choroby ortopedyczne, dotykające psy.

Dysplazja stawów biodrowych i łokciowych

Dysplazja, najogólniej mówiąc, to rozluźnienie struktur stawowych. Nazwą tą określa się szereg nieprawidłowości występujących w obrębie stawu. Dysplazja to choroba wieloczynnikowa, ma podłoże zarówno genetyczne, środowiskowe, jak i żywieniowe. Szczególne predyspozycje do niej mają rasy olbrzymie, to jest: owczarki kaukaskie, nowofundlandy, bernardyny, dogi niemieckie, dogi kanaryjskie, cane corso itd. Wynika to głównie z uwarunkowań genetycznych. U tych ras dysplazja pojawia się nawet już w wieku szczenięcym. Szybkie tempo wzrostu nie jest bez znaczenia i może znacznie pogłębiać problem. Dysplazja może rozwinąć się też u nieco mniejszych psów, w tym u ras dużych-średnich, takich jak labradory, goldeny, border collie, nova scotia duck tolling retrievery czy białe owczarki szwajcarskie. Najczęściej problem dotyczy stawów biodrowych i łokciowych.

Czytaj więcej: Dysplazja stawów u psa – przyczyny, objawy, leczenie

 

Choroba zwyrodnieniowa stawów (OA – osteoarthritis)

Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyczy przede wszystkim psów w średnim i starszym wieku. Patrząc z anatomicznego punktu widzenia, pies, a dokładnie jego stawy, narażone są na wiele przeciążeń każdego dnia. Szczególnie w przypadku psów dużych, u których stawy są bardziej obciążane, gdyż dźwigają więcej kilogramów. Co za tym idzie, mają one skłonność do zapaleń oraz zwyrodnień.

Zwyrodnienie stawów polega przede wszystkim na zanikaniu chrząstki stawowej oraz na zmniejszonej ilości mazi w stawie. Wywołuje to przede wszystkim zapalenie, a dalej zmiany zwyrodnieniowe, w tym procesy wytwórcze. Zwierzę odczuwa dyskomfort, nieprzyjemne tarcie w stawach, ból przy poruszaniu się. Mogą pojawić się obrzęki, a nawet odgłosy trzeszczenia przy wstawaniu lub prostowaniu kończyn. Zauważalna sztywność chodu pojawia się przede wszystkim po dłuższym wypoczynku psa, np. gdy zwierzak wstaje po drzemce.

Czytaj więcej: Choroba zwyrodnieniowa stawów u psa – przyczyny, objawy, leczenie

 

Spondyloza kręgosłupa

Spondyloza, a dokładnie spondylosis deformans, to przewlekła choroba kręgosłupa związana przede wszystkim ze starzeniem się psa. Dotyka psy wszystkich ras, niezależnie od wielkości. Spondylozę najczęściej wykrywa się u psów starszych, około 10-12. roku życia. Wciąż poszukuje się przyczyn spondylozy, nie są one jednak do końca znane.

Spondyloza nazywana jest także zwyrodnieniem kręgosłupa, najczęściej występuje w odcinku lędźwiowym i lędźwiowo-krzyżowym. Towarzyszy jej proces wytwórczy. Krążki międzykręgowe w wyniku starzenia się ulegają zwyrodnieniu, które powoduje kostnienie. W ten sposób kręgosłup staje się sztywny. Jest to jego naturalna reakcja na liczne przeciążenia, które potęgują się z wiekiem. Kręgosłup, chcąc przywrócić stabilność stawów międzykręgowych, wytwarza tkankę kostną. Powstają tak zwane osteofity, nazywane często ostrogą kostną, które mogą przebiegać od jednego kręgu do drugiego i tworzyć tak zwane mosty kostne. Takie mosty powstają najczęściej między dwoma czy trzema kręgami. W taki właśnie sposób choroba ta powoduje zesztywnienie i ogranicza zakres ruchów kręgosłupa.

Czytaj więcej: Spondyloza u psa, czyli sztywnienie kręgosłupa – objawy, leczenie

 

Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego (CCL – cranial cruciate ligament)

Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego w stawie kolanowym to najczęstszy uraz ortopedyczny u psów. Zerwanie może mieć także podłoże zwyrodnieniowe, a najczęściej ma charakter mieszany. Degeneracja więzadła często związana jest z wiekiem, przeprostem kończyny czy też chorobami autoimmunologicznymi. Sprzyja to urazowi, czyli zerwaniu więzadła. Z powodu CCL cierpią psy każdej płci oraz w każdym wieku. Przede wszystkim aktywne psy ras dużych. Są też rasy, które mają predyspozycje do tej choroby, jak np.: owczarki niemieckie, rottweilery, golden retrievery, berneńskie psy pasterskie, chow chow czy labradory. Więzadło CCL przebiega od kości udowej do piszczelowej. Jego głównym zadaniem jest ograniczanie przeprostu i rotacji kończyny do wewnątrz. Zerwanie doprowadza do częściowej lub zupełnej niestabilności w kolanie, co powoduje kulawiznę oraz bolesność. Zerwane więzadła cofają się i nie goją samoistnie. Niekiedy w przypadku zerwania CCL może dojść do uszkodzenia łąkotki, stanowiącej ważny element stawu. Nieleczone zerwanie CCL doprowadza do zwyrodnienia i zapalenia stawu kolanowego.

Czytaj więcej: Zerwane więzadło u psa – przyczyny, objawy i leczenie

Zwichnięcie przyśrodkowe rzepki (MPL – medial patellar luxation)

To najczęstsza przyczyna kulawizny u ras małych i miniaturowych. Choroba ta, najprościej mówiąc, polega na okresowym lub stałym przemieszczaniu się rzepki. Taka sytuacja może być chwilowa, gdy po kilku minutach rzepka wraca samoistnie na miejsce. Widoczne jest to często na spacerach, podczas których pies nagle podkurcza nogę, a po paru minutach spaceruje już prawidłowo na wszystkich kończynach. Choroba może dotyczyć jednego stawu kolanowego (jednej kończyny miednicznej), jednak nierzadko zdarza się w obydwóch. Jest to choroba postępująca i nie powinna być bagatelizowana. Wśród przyczyn wymienia się przede wszystkim wady anatomiczne kończyn miednicznych, między innymi: boczne wygięcie kości udowej, boczne skręcenie dalszej części kości udowej i przyśrodkowe przemieszczenie guzowatości kości piszczelowej. Choroba ta może też wystąpić u psów ras dużych, zdarza się to jednak dość rzadko. Częściej diagnozuje się u nich zwichnięcie boczne rzepki.

Czytaj więcej: Zwichnięcie rzepki u psa – przyczyny, objawy i leczenie

 

Osteochondroza stawu ramiennego (OCD – osteochondritis dissecans)

Osteochondroza to ogólne określenie zaburzeń kostnienia, w których dochodzi do spowolnienia kostnienia warstwy głębokiej chrząstki. Najczęściej występuje ono w obrębie stawu łokciowego, ramiennego, kolanowego bądź skokowego. W wyniku tego procesu powstaje nieprawidłowa chrząstka w stawie, która z czasem pęka i odrywa się. W ten sposób powstaje tak zwana mysz stawowa, która może powodować dalsze zmiany w obrębie stawu. A co za tym idzie, powodować kulawiznę, nieprzyjemne tarcia w stawie oraz ból. OCD najczęściej dotyczy stawu ramiennego. Choroba ta diagnozowana jest przede wszystkim u młodych, intensywnie rosnących psów. Wśród przyczyn tego zjawiska wymienia się czynniki genetyczne, żywieniowe oraz środowiskowe. Te ostatnie mają realny wpływ na rozwój kości w trakcie wzrostu psa.

Czytaj więcej:  Osteochondroza u psa

 

Młodzieńcze zapalenie kości (panosteitis)

Inaczej młodzieńcze zapalenie kości i szpiku. Polega na powstawaniu śródkostnych i podokostnowych wyrośli kostnych. Dotyka najczęściej psy w okresie intensywnego wzrostu, przeważnie ras dużych i olbrzymich. Ale może dotyczyć także psów ras średnich. Choroba pojawia się między 5. a 7. miesiącem życia, ale literatura podaje, że może wystąpić nawet do 3. roku życia. Najczęściej dotyczy kości promieniowej lub łokciowej i objawia się ostrą kulawizną o charakterze naprzemiennym.

Czytaj więcej: Młodzieńcze zapalenie kości – przyczyny, objawy i leczenie

 

Kostniakomięsak (osteosarcoma)

To najczęstszy nowotwór kości występujący u psów. Do jego rozwoju predyspozycje mają przede wszystkim dogi niemieckie, rottweilery oraz rhodesiany. U greyhoundów choroba niestety ma bardzo agresywny, a zarazem szybki przebieg. Zwiększone ryzyko osteosarcomy obserwowane jest przede wszystkim u zwierząt otyłych. Może ona występować także po mikrourazach kości, złamaniach czy po wszczepieniu implantów. Nowotwór zajmuje zarówno kości krótkie, jak i długie, a także żebra. Jego lokalizacja jest dość charakterystyczna i według zasady: daleko od łokcia, blisko kolana. To oznacza, że w kończynie piersiowej procesem nowotworowym objęta najczęściej jest nasada dalsza kości promieniowej i nasada bliższa kości ramiennej. A w przypadku kończyny miednicznej nasada dalsza kości udowej oraz nasada bliższa kości piszczelowej.

Objawy osteosarcomy to przede wszystkim kulawizna, obrzęk i zgrubienie w miejscu rozwoju nowotworu, czyli najczęściej kończyny. Wśród objawów należy wymienić przede wszystkim objawy wynikające z silnego bólu, czyli niepokój, niechęć do ruchu, spadek apetytu, apatię. W związku ze zmianą struktury kości istnieje duże ryzyko jej patologicznego złamania.

 

Czytaj więcej: Kostniakomięsak u psa – objawy, leczenie i rokowanie

 

Inne choroby

Należy pamiętać o całej grupie chorób na tle urazowym, chociażby o zerwaniu więzadła Achillesa, zwichnięciu stawu nadgarstkowego czy skokowego, a także o zerwaniu przyczepu mięśnia brzuchatego łydki. Dość częste, szczególnie u psów aktywnych fizycznie, są złamania kości.

Ponadto jest wiele chorób zapalnych stawów, w tym zapalenia o podłożu bakteryjnym czy autoimmunologicznym. Nie należy zapomnieć tu także o zapaleniach przeciążeniowych mięśni i ich pochewek.

Choroby nowotworowe w obrębie kości i mięśni to także szeroka tematyka. Nie sposób w jednym artykule opisać wszystkich tych jednostek chorobowych, warto jednak wiedzieć, że jest ich naprawdę sporo. Przede wszystkim, by uzmysłowić sobie, że diagnostyka kulawizn nie zawsze jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać. Pierwsze badania, które nie przynoszą diagnozy, nie oznaczają, że psu nic nie dolega i „po prostu” kuleje. W takiej sytuacji warto udać się na konsultacje nawet do kilku specjalistów, a przede wszystkim wykonać dokładne badania obrazowe.

Diagnostyka chorób ortopedycznych u psów

Tu bardzo istotne jest po prostu badanie kliniczne, w którego skład wchodzą wywiad lekarski z opiekunem psa, analiza chodu psa, badanie pacjenta w pozycji stojącej oraz leżącej. Badanie powinno zawsze dotyczyć wszystkich kończyn, a nie tylko jednej, objętej chorobą. W przypadku problemów ortopedycznych, szczególnie o charakterze przewlekłym, warto udać się do ortopedy.

Lekarz, dokładnie badając psa, jest w stanie zlokalizować chorobę, a nawet określić przyczynę kulawizny. Jest to ważne, by rozpocząć dalszą diagnostykę obrazową skoncentrowaną w danym miejscu. Należy pamiętać, że objawy w postaci kulawizny czy niechęci do chodzenia nie zawsze oznaczają chorobę ortopedyczną. Psy z boreliozą, czyli chorobą odkleszczową, także mogą wykazywać kulawiznę.

Ponadto ostry brzuch, czyli bolesny, wzdęty brzuch, także może wywoływać niechęć do ruchu, co bardzo przypomina objawy chociażby osteoarthritis. Na podstawie badania klinicznego lekarz może zdecydować o badaniach krwi – biochemii, morfologii – czy badaniu USG jamy brzusznej. Niekiedy w diagnostyce konieczne będą badania laboratoryjne pod kątem chorób autoimmunologicznych czy reumatycznych.

Badania obrazowe to podstawowe badania w diagnostyce chorób ortopedycznych. Najłatwiej dostępne jest badanie RTG. Najlepiej wykonać je w pełnej narkozie, by zdjęcia nie były poruszone. Innymi słowy – by były w pełni diagnostyczne. Bywają sytuacje, szczególnie po urazach, gdy zdjęcie wykonujemy bez sedacji, by zorientować się, w czym leży problem. Jednak nie zawsze dostarczą nam one wszystkich informacji niezbędnych do rozpoczęcia leczenia.

Kulawizna, która nie przemija przez 2 tygodnie, jest wskazaniem do badania RTG. Co więcej, warto wykonać zdjęcie dwóch kończyn czy dwóch stawów, by móc je porównać. Warto mieć na uwadze fakt, że ocena radiogramów zwierząt młodych może być trudna ze względu na niezakończony proces kostnienia chrząstek. W takiej sytuacji warto skonsultować zdjęcia z radiologiem. Nierzadko, szczególnie w przypadku przewlekłych kulawizn, zaburzeń w obrębie stawów łokciowych czy chorób kręgosłupa, pomocne jest badanie tomografii komputerowej (CT).

Badanie te jest dostępne w większych ośrodkach weterynaryjnych i w przypadku psów zawsze wykonywane jest w  ełnym znieczuleniu. Tomografia komputerowa pozwala bardzo precyzyjnie określić charakter choroby oraz leczenie i rokowanie.

Coraz częściej pomocne jest także USG, zwłaszcza w obrębie stawów. Niekiedy, szczególnie przy podejrzeniu chorób o charakterze ortopedyczno-neurologicznym (np. dyskopatie), konieczne będzie badanie rezonansem magnetycznym (MRI).

W przypadku obrzęku i zapalenia stawów konieczne może okazać się wykonanie punkcji płynu maziowego. Taki płyn bada się cytologicznie i bakteriologicznie lub mykologiczne (posiew wraz z wykonaniem antybiogramu).

Leczenie chorób ortopedycznych u psów

Leczenie chorób ortopedycznych zależy przede wszystkim od postawionej diagnozy. Niezależnie od rodzaju choroby i od tego, czy ma charakter urazowy, zapalny, czy też ostry lub przewlekły, bardzo ważny jest odpowiedni ruch zwierzęcia. Przemyślany i dostosowany do aktualnej sytuacji. Szczególnie dotyczy to okresu pooperacyjnego i rehabilitacji po przebytej chorobie. Ale także zwierząt starszych z objawami choroby przewlekłej i zwyrodnieniowej.

Aby pomoc psu, usprawnić go i co najważniejsze, nie pogłębić choroby, warto udać się do zoofizjoterapeuty w celu konsultacji w konkretnym przypadku. Na przykład gdy chory jest staw kolanowy prawy, warto dbać o staw kolanowy lewy, który jest bardziej obciążany. Podobnie po urazach kręgosłupa należy odpowiednio zadbać, by w przyszłości nie doszło do nawrotu choroby. Specjalista dopasuje odpowiedni plan ćwiczeń i rehabilitacji do wieku, kondycji, występujących objawów oraz stwierdzonych zmian.

W trakcie leczenia i rekonwalescencji istotna jest także dieta. W głównej mierze dostarczyć ma ona odpowiednich składników mineralnych oraz witamin, by kostnienie i gojenie przebiegało prawidłowo. Jednak najważniejszą kwestią jest odpowiednia kaloryczność diety psa. Często w trakcie terapii czy w okresie pozabiegowym ruch jest ograniczony, co wiąże się z możliwością nabrania masy. Innymi słowy: pies ma tendencje do tycia. Jest ono absolutnie zabronione, otyłość nie pozwala wrócić do formy sprzed choroby czy przyspieszyć rehabilitacji. Dlatego odpowiednie ograniczenie kaloryczności diety jest istotnym czynnikiem, nierzadko wprowadzanym w trakcie terapii chorób ortopedycznych.

Profilaktyka chorób ortopedycznych

Profilaktyka chorób ortopedycznych jest dość trudna. Duża część z nich ma tło wrodzone lub związane z rasą. Inne mają podłoże urazowe, a jeszcze inne wieloczynnikowe, jak np. choroby nowotworowe. Jednak dbanie o psa, szczególnie od wczesnego wieku szczenięcego, ma realny wpływ na jego zdrowie w przyszłości. Dotyczy to przede wszystkim ras z predyspozycjami do rozwoju niektórych chorób.

Dieta przy problemach ze stawami u psów

Podstawą jest dobranie odpowiedniej karmy dopasowanej do rasy szczenięcia – małej, średniej lub dużej. Wynika to głównie z odmiennego składu karmy, jak np. zwiększonej ilości wapnia dla ras dużych w porównaniu z karmą dla małych ras psów. Jeśli decydujemy się na dietę domową lub BARF, należy skonsultować się z dietetykiem, by była ona w pełni zbilansowana. Mowa tu przede wszystkim o odpowiedniej zawartości wapnia, w tym o jego stosunku do fosforu, by mineralizacja kości odbywała się prawidłowo. Pamiętajmy, że przedawkowanie wapnia (np. gdy opiekun dodatkowo je podaje pomimo jego zawartości w karmie) nie jest wskazane i może doprowadzić do znacznej krzywicy. Ponadto białko o wysokiej strawności jest niezwykle ważne jako budulec tkanek.

Także prawidłowa zawartość tłuszczów i węglowodanów jest niezbędna, by organizm prawidłowo rósł. Co ważne, kaloryczność karmy nie może być zbyt wysoka, by nie doszło do nadwagi. Jest ona przeciwskazana w okresie wzrostu, gdyż może znacznie zaburzyć ten proces i przyczynić się np. do powstania dysplazji. Karma powinna także być bogata w mikro- i makroelementy oraz w witaminy (konieczne są witamina D, A i E w odpowiedniej ilości). Okres szczenięcy, czyli etap szybkiego przyrostu masy oraz intensywnego wzrostu aż do osiągniecia wymiarów psa dorosłego, u ras dużych trwa dość długo, bo nawet 18-24 miesiące, podczas gdy w przypadku ras małych zaleca się zmianę karmy ok. 8-10. miesiąca życia. Dlatego też karma przeznaczona dla szczeniąt powinna być podawana przez cały ten okres, nie krócej ani nie dłużej. Zatem nie powinniśmy przechodzić zbyt szybko lub zbyt późno na karmę dla psa dorosłego i zawsze należy zapoznać się z zaleceniami producenta danej karmy.

Karmy dla psów dorosłych także powinny być dostosowane do gabarytów danego psa. Odpowiedni bilans składników i kaloryczność karmy, są kluczowe, by nie doprowadzić do otyłości. Należy wiedzieć, że otyłość sprzyja rozwojowi chorób ortopedycznych, a przede wszystkim sprzyja wszelkim urazom.

Suplementy na psie stawy

Suplementacja NNKT, w tym przede wszystkim kwasów omega-3, a także glukozaminoglikanów i chondroityny sprzyja prawidłowemu rozwojowi chrząstek stawowych. Ponadto w średnim i późniejszym wieku zaleca się suplementy na poprawę funkcjonowania stawów, szczególnie u ras z  predyspozycjami do ich chorób. Przede wszystkim po to, by wzmocnić chrząstkę stawową, a także ograniczyć tarcia i zapalenie stawów. Niejednokrotnie suplementy te są wskazane w okresie leczenia i rekonwalescencji.

Czytaj więcej: Suplementy dla psa na stawy – jak wybrać i stosować

Aktywność fizyczna

Kolejna istotna kwestia to odpowiedni ruch, dostosowany do tempa wzrostu i przyrostu masy ciała. Wszystko po to, by kości i stawy prawidłowo się rozwijały. Szczenięta ras dużych i olbrzymich nie powinny być zbytnio forsowane np. bieganiem za piłką czy przy rowerze. Ruch powinien być regularny. Czyli codziennie kilka krótkich spacerów, a nie jeden dłuższy na kilka dni. Ponadto wszelkie zrywy, podskoki, nagłe hamowania, szybkie zwroty, szczególnie na twardym podłożu, są zabronione. Zbieganie ze schodów i wbieganie po nich, skoki z kanapy czy fotela to także ruch, który jest przeciwwskazany. Sport, który sprzyja prawidłowemu rozwojowi stawów, to pływanie, i jest ono zawsze polecane szczeniętom przez fizjoterapeutów.

Zarówno u psów w średnim wieku, jak i starszych regularna aktywność fizyczna to podstawa. To także dobry moment, by skonsultować się z zoofizjoterapeutą w celu omówienia kondycji fizycznej psa i dopasowania odpowiedniego ruchu i ćwiczeń, tak by go nie forsować.

Badania profilaktyczne stawów

Niezależnie od pochodzenia, rodowodu czy oceny stawów biodrowych i łokciowych rodziców szczeniaka powinno się wykonać badanie RTG w 4. miesiącu życia psa. Polega ono na przeswietleniu stawów biodrowych i łokciowych w odpowiednich projekcjach. Wykonuje się je zawsze w pełnej narkozie. Nie można z tym zwlekać, a im wcześniej się dowiemy, że coś jest nie tak, tym lepiej możemy psu pomóc. Mowa tu o zabiegach chirurgicznych wykonywanych profilaktycznie. Ich główną rolą jest ograniczenie objawów związanych z dysplazją. Zaliczamy tu zabiegi chirurgiczne takie, jak: pektinektomia/pektinotomia, symfizjodeza, czyli zespolenie spojenia łonowego, lub osteotomia kości miednicy.

Na podstawie badania ortopedycznego, a także oceny radiogramów stawów możemy zdecydować o fizjoterapii oraz o aktywności sportowej psa adekwatnej do rozwoju stawów biodrowych czy łokciowych. Innymi słowy: indywidulanie dobrać aktywność fizyczną oraz dietę, a także ustalić termin kolejnej kontroli. Pamiętajmy, że gdy wykonujemy takie badanie u szczeniaka, możemy usłyszeć, że stawy biodrowe i łokciowe rozwijają się prawidłowo i mamy zielone światło, by uprawiać psie sporty czy inne aktywności fizyczne bez konsekwencji zdrowotnych u naszego czworonoga.

Małgorzata Glema, lekarz weterynarii