Spis treści:
Okres szczenięcy w życiu psa to dla właściciela największe wyzwanie, bo prawidłowy wzrost i rozwój szczeniaka to gwarancja jego zdrowia w wieku dorosłym. Jak zatem mu je zapewnić? Czym i jak karmić pupila, by rósł odpowiednio i aby nie dopuścić do pojawienia się u niego chorób wynikających z zaburzeń wzrostu – przede wszystkim problemów ortopedycznych? Odpowiedzi znajdziecie poniżej.
Okres wzrostu szczenięcia, z punktu widzenia żywienia, dzieli się na dwa główne etapy:
- do momentu odsadzenia (Na początku głównym pokarmem jest siara, później mleko matki do około 4. tygodnia życia. Oseski, ssąc wydzielinę gruczołu sutkowego matki, oprócz podstawowych składników odżywczych pobierają również wiele innych substancji, między innymi: przeciwciała, hormony, czynniki wzrostu i enzymy. Po tym okresie można zacząć dokarmianie, które ma jedynie służyć nauczeniu szczeniaka jedzenia czegoś innego niż tylko mleko. Dodatkowo wprowadzenie pokarmu stałego, nawet w niewielkich ilościach, przyspiesza dojrzewanie przewodu pokarmowego);
- po odsadzeniu (Ten okres przypada na 6-8. tydzień życia szczeniaka. Sposób żywienia ulega zmianie, lecz nie nagłej, bo pupil był już do niej przygotowywany, kiedy skończył 3-4 tygodnie).
Żywienie szczeniąt od okresu odsadzenia do wieku dorosłego
Pierwszy pokarm oseska to siara, potem mleko matki. Mleko i siara różnią się między sobą składem, ale ogólnie można przyjąć, że są to pokarmy o wysokiej zawartości tłuszczu i białka, różniące się znacząco od mleka krowiego. Nigdy nie stosujemy w diecie szczeniąt mleka krowiego, w razie potrzeby stosujemy mieszanki mlekozastępcze.
Mleko psiej mamy zawiera od ponad 4% do prawie 10% białka, od 8% do 12% tłuszczu, stężenie laktozy natomiast wynosi średnio 3,7%. Mleko krowie znacznie różni się składem od mleka suk. Jest mniej energetyczne (mleko krowie: 74 kcal/100 g, mleko suki: 155 kcal/100 g). Ponadto inne są proporcje poszczególnych składników. Mleko krowie ma więcej laktozy (4,7%), a mniej białka (3,5%) niż mleko suk. W przeciwieństwie do mleka krowiego w mleku suk spośród wszystkich wolnych aminokwasów w największych ilościach występuje tauryna. Dlatego w przypadku sztucznego odchowu (przy braku mleka matki) najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie dobrej jakości preparatów mlekozastępczych.
W czwartym tygodniu życia prawidłowo rozwijające się szczenię zaczyna interesować się pokarmem innym niż tylko mleko matki.
Po odsadzeniu bardzo istotne jest, aby żywienie szczeniaka było zbilansowane, czyli odpowiadające bieżącym potrzebom organizmu, które są związane ze wzrostem i rozwojem. W praktyce – jeżeli szczeniak trafił do nowego właściciela, w tym okresie stosuje się takie samo żywienie jak w „domu rodzinnym”, by nie doszło do zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego. Jest bardzo ważne, aby ten rodzaj żywienia kontynuować, zwracając uwagę na zachowanie szczeniaka podczas jedzenia oraz kontrolując jakość kału. Nagła zmiana diety może być bowiem przyczyną biegunki. Szczenięta w nowym środowisku powinny być karmione w niezmieniony sposób przez pierwsze 7-14 dni. Unikniemy wówczas zaburzeń pokarmowych związanych z nagłą zmianą karmy, stresem wywołanym rozłąką z matką i zmianą środowiska.
Z uwagi na fakt, że zapotrzebowanie pokarmowe szczeniąt jest zdecydowanie większe niż psów dorosłych, podawany im pokarm musi zawierać więcej składników odżywczych niż pokarm dla psów dorosłych. Jest to też okres zwiększonej częstotliwości karmienia.
Częstotliwość karmienia, najlepiej o stałych porach (według różnych źródeł):
- początkowo (6-8. tydzień życia) karmimy szczeniaka dawką pokarmu podzieloną na 5-6 porcji,
- w 3. miesiącu życia zmniejszamy częstotliwość podawania jedzenia do czterech razy na dobę,
- w 5. miesiącu zmniejszamy częstotliwość podawania jedzenia do trzech razy na dobę,
- powyżej 7. miesiąca życia zaleca się karmienie dwukrotnie lub raz w ciągu dnia, w zależności od potrzeb szczenięcia.
Pamiętajmy, że psy ras małych i miniaturowych szybciej osiągają dorosłość, bo średnio w wieku 8-10 miesięcy, natomiast psy ras dużych i olbrzymich – po 18-24 miesiącach.
Zapotrzebowanie na energię
U szczeniąt jest zdecydowanie większe niż u psów dorosłych, ale wraz ze wzrostem psa stopniowo się obniża. Przyjmuje się, że do momentu osiągnięcia 50% końcowej masy ciała zapotrzebowanie energetyczne jest prawie trzykrotnie większe niż wartość spoczynkowego zapotrzebowania na energię dorosłego psa. Następnie stopniowo zmniejsza się ono w taki sposób, że po osiągnięciu przez zwierzę 80% docelowej masy ciała jest dwukrotnie większe. Wyjątek tutaj mogą stanowić szczenięta psów ras dużych czy olbrzymich (np. dog niemiecki), u których zapotrzebowanie energetyczne w okresie wzrostu jest o około 20-25% wyższe niż szczeniąt wszystkich innych ras w pierwszej fazie wzrostu.
Bez względu jednak na wszystkie szczegółowe informacje należy pamiętać, że chociaż rosnący psiak znacznie zwiększa swoją masę ciała, to jednocześnie spada jego zapotrzebowanie energetyczne w stosunku do tej masy. Nadmiar energii w pokarmie powoduje przyspieszenie wzrostu, co z kolei prowadzi do rozwinięcia się zaburzeń budowy szkieletu. Dodatkowo nadmiar energii w pokarmie spowoduje u szczeniąt nadwagę, która przeniesie się na dorosłe życie psa i zwiększy ryzyko wystąpienia wielu poważnych chorób.
PRZECZYTAJ, CO O ZMIANACH W DIECIE PSA SĄDZI LEKARZ WETERYNARII
Zapotrzebowanie na białko
Najważniejszy składnik odżywczy dostarczany wraz z pożywieniem to białko, a właściwie jego składowe, czyli aminokwasy. To one stanowią główny element budowy wszystkich tkanek organizmu i wielu czynnych biologicznie związków. Surowce wykorzystywane w diecie przygotowywanej w domu czy stosowane w produkcji karm różnią się zawartością wszystkich niezbędnych aminokwasów. Jeden surowiec nie jest w stanie zagwarantować wystarczającej ilości niezbędnych aminokwasów. Dlatego też, w celu prawidłowego skomponowania diety psa, należy stosować różne produkty będące źródłem białka, w różnych proporcjach. Połączenie różnorodnych surowców będących źródłami poszczególnych aminokwasów daje nam pewność, że dieta szczeniaka zawierać będzie białko prawidłowo zestawione ze sobą zarówno ilościowo, jak i jakościowo.
O wartości odżywczej białka bądź surowca będącego jego głównym źródłem decydują następujące wskaźniki:
− zawartość aminokwasów egzogennych (niezbędnych) i endogennych;
− wzajemne proporcje poszczególnych aminokwasów egzogennych, które powinny być zbliżone do proporcji występujących w białkach ustrojowych;
− odpowiednia ilość energii ze źródeł pozabiałkowych (tłuszcze, węglowodany), niezbędnej do procesów syntezy białka ustrojowego;
− strawność produktów białkowych.
Zapotrzebowanie szczeniąt na białko różni się pod względem jakościowym i ilościowym od zapotrzebowania psów dorosłych. W momencie odsadzenia szczenię przechodzi z mleka matki, które zawiera ponad 35% białka w suchej masie (do 10% w płynie), na pokarm stały, który także w początkowym okresie po odsadzeniu powinien zawierać porównywalną ilość białka. Zgodnie z zapotrzebowaniem przyjmuje się, że rosnący pies powinien otrzymywać w pierwszej fazie wzrostu (do około 14. tygodnia życia) co najmniej 25% białka w suchej masie karmy (FEDIAF). Później, w drugiej fazie wzrostu (późny wzrost), wraz ze wzrostem zwierzęcia zawartość białka w pokarmie zmniejszamy do 20% (FEDIAF). Badania bilansowe wykazały, że dieta rosnących psów musi zawierać zwiększone ilości wybranych aminokwasów, np. argininy, tryptofanu i metioniny. Pamiętajmy, że wysokie zapotrzebowanie na aminokwasy będzie pokryte, jeżeli ich źródłem będą wysokogatunkowe mięso i podroby, a nie białko pochodzenia roślinnego.
Zapotrzebowanie na tłuszcz
Kolejny niezbędny składnik, który musi się znaleźć w diecie każdego szczeniaka oraz psa dorosłego, to tłuszcz, pełniący w organizmie bardzo ważne funkcje. To najbardziej skoncentrowane źródło energii. Tłuszcz podawany szczeniętom jest także źródłem kwasów tłuszczowych. Z żywieniowego punktu widzenia najistotniejsze są wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodzin n-3 i n-6.
PRZECZYTAJ, CO JESZCZE MUSISZ WIEDZIEĆ O TŁUSZCZACH W DIECIE PSA
Biorąc pod uwagę wartość energetyczną tłuszczu, pokarm dla psów rosnących powinien zawierać go co najmniej 8,5% w suchej masie (FEDIAF). Obowiązujące normy sugerują, by szczenięta otrzymywały w 100 g suchej masy pożywienia:
- kwas linolowy – 1,3 g;
- kwas arachidonowy – 30 mg;
- kwas alfa-linolenowy – 0,08 g;
- DHA + EPA – 0,05 g.
Zapotrzebowanie na składniki mineralne (głównie wapń i fosfor)
W przypadku szczeniąt pod żadnym pozorem nie możemy zapomnieć o właściwych proporcjach wapnia (Ca) do fosforu (P) w diecie. To dwa najważniejsze, z punktu widzenia wzrostu szczenięcia, składniki mineralne. Szczenięta potrzebują znacznie więcej wapnia i fosforu niż psy dorosłe (oczywiście w przeliczeniu na kilogram masy ciała). Dodatkowo należy pamiętać, że wapń trudno ulega wchłanianiu – tylko około 30% spożytego wapnia jest wchłaniane z przewodu pokarmowego psa. Czynnikami, które wpływają na wchłanianie, są przede wszystkim: skład pokarmu, m.in. ilość włókna pokarmowego, pH treści przewodu pokarmowego, forma występowania jonów wapnia, stosunek wapnia i fosforu, a także ilość witaminy D. Wykazano, że nadmierna suplementacja witaminą D może mieć niekorzystny wpływ na układ kostno-stawowy.
Szczenięta w większości przypadków otrzymują pokarm, który sam z siebie zaspokaja ich zapotrzebowanie na wapń. Większość zaburzeń szkieletowych związanych z intensywnym wzrostem wynika z nadmiaru energii i nadmiaru wapnia w diecie. Ponieważ problem ten dotyczy przede wszystkim szczeniąt ras dużych, mają one znacznie węższy zakres optymalnego poziomu wapnia w pokarmie (od 0,8% do 1,6% w suchej masie pokarmu) niż szczenięta ras małych i średnich (od 0,8% do 1,8% w suchej masie pokarmu). Oznacza to, że także optymalny stosunek wapnia do fosforu w diecie jest dla szczeniąt ras dużych niższy niż dla szczeniąt ras małych i średnich. Jest to o tyle ważne, że przyjęło się, że stosunek wapnia do fosforu dla szczeniąt ras dużych powinien być wyższy niż dla szczeniąt ras małych, a w rzeczywistości jest zupełnie na odwrót.
Prawidłowa zawartość wapnia w pokarmie ma szczególne znaczenie dla zdrowia szczeniąt ras dużych i olbrzymich. Nadmiar wapnia w pożywieniu prowadzi do wystąpienia chorób ortopedycznych (dysplazja stawów biodrowych, łokciowych, osteochondroza, martwica chrzęstno-kostna, choroba zwyrodnieniowa stawów). Jego niedobór prowadzi do demineralizacji kości oraz utraty ich gęstości i masy. Musimy pamiętać, że wzrost jest procesem, który u psów, w porównaniu z innymi gatunkami zwierząt i z ludźmi, przebiega bardzo szybko. W okresie tym tkanką, której budowa i przyszłe funkcjonowanie w dużym stopniu zależy od diety, jest tkanka kostna, a głównie kości długie i stawy kończyn. W czasie wzrostu chrząstki ulegają mineralizacji i przekształcają się w tkankę kostną. Proces ten trwa aż do momentu, w którym kość osiągnie swoją ostateczną długość.
